Atom yadrosi ya zarralar fizikasi

v
  va,  aksincha, 
neytron  protonga  n  —
>
  p  +  (3~ + i7  aylanishi  mumkin.  Lekin,  bundan 
proton-neytron,  pozitron  va  neytrinodan,  neytron  esa  proton,  elektron, 
antineytrinodan  tashkil  topgan  degan  m a’no kelib chiqm aydi.
Hozirgi vaqtda yuzlab zarralar aniqlandi, bu zarralar tarixan nom lanishi 
b o ‘yicha ele m en ta r z a r r a la r  deb ataladi. Bu zarralardan qaysilari haqiqiy 
elem entar  zarralar  ekanligini  aniqlash  qiyin.  Lekin  haqiqiy  elem entar 
zarralar  yoki  fundam ental  zarralar  m avjud  deb  qaraladi,  uni  aniqlash 
muammosi  kun tartibidan  olingan  emas.
H ozirgi  v aq td a  elektron,  m yuo n ,  tao n ,  u larn in g   a n tiz a rra la ri  va 
neytrinolari, kvarklar,  fotonlar, oraliq  W%  Z° bozonlar haqiqiy elem entar 
zarralar deb hisoblanadi.
Elem entar zarralar kashf etilishining tarixiy davrlariga nazar tashlasak, 
1930  — 1935-yillarda  atom  nazariyasi  asosan  tugallangan  edi.  O ddiy 
holatdagi  m oddaning  deyarli  ham m a  xossalari  m usbat  zaryadli  yadro 
atrofida harakat qiluvchi manfiy zaryadli elektronlar deb qarab, m atem atik

---

y o ‘l  bilan  keltirib  chiqarilishi  mumkin  edi.  Bu  davrga  kelib,  elementar 
zarralardan elektronni  1895-yilda ingliz fizigi J.J.Tomson katod nurlarini 
o ‘rganishda kashf etdi.
1919-yilda Rezerford hammayadrolartarkibiga kiruvchi protonni, 1932- 
yilda J. Chadvik massasi proton massasiga yaqin neytral zarra -  neytronni 
k ashf etdi.  Elektromagnit  maydon  kvanti  foton  tushunchasini  birinchi 
marotoba  fizika  faniga  M.  Plank  va A.  Eynshteyn  ishlari  asosida kiritdi. 
A. Kompton  ishlari asosida esa foton elementar zarralar qatoriga kiritildi. 
Foton  elektrom agnit  maydon  kvant  bo‘libgina  qolmay,  elektrom agnit 
ta’simi tashuvchi vositachi «zarradir». Fotonni zarraga o ‘xshatish mumkin.
C hunki  u lar  xu ddi  z arralard ek   o ‘z  im pulsiga