Atom elektr stansiyasi nimasi bilan afzal va qanday kamchiliklarga ega?

Nimasi yaxshi-yu nimasi yomon?

AESlarning eng birinchi afzalligi juda kam yoqilg‘idan ulkan miqdorda energiya ishlab chiqilishidadir. Bu esa birinchi navbatda ekologiya va atrof-muhit musaffoligini saqlashda katta ahamiyat kasb etadi. Masalan, 1000 MVt elektr energiyasi ishlab chiqarish uchun oddiy issiqlik elektr stansiyalari 13 ming tonna zaharli gaz, 165 ming tonna ko‘mir changini havoga chiqaradi. AESlarda esa bunday zararli unsurlar faqat zaxiradagi dizel generatorlarini ishga tushirish paytida, juda kam miqdorda ajraladi. Issiqlik elektr stansiyalari shuncha miqdordagi energiya ishlab chiqarish uchun 8 mln tonna kislorod sarflaydi. AES uchun esa kislorodning deyarli keragi yo‘q.

Atom elektr stansiyalarini ko‘pchilik aynan radioaktiv moddalar sababli xavfli deb o‘ylashadi. Biroq, mutaxassislarning fikricha, issiqlik elektr stansiyalarining ko‘mir sarfi sababli atmosferaga chiqariladigan radioaktiv moddalar miqdori AESlarga nisbatan bir necha baravar ko‘p.

Lekin AESlarning eng katta kamchiligi ularda yuz berishi mumkin bo‘lgan texnogen halokatlarning keng ko‘lamli oqibatlaridir. Bu haqda so‘z ketganda albatta 1986-yil 26-aprelda Ukrainada yuz bergan Chernobil atom elektr stansiyasining halokati esga olinadi. Ehtiyotsizlik oqibatida yuz bergan mazkur halokat tufayli mintaqadagi ekologik vaziyat keskin buzilgan, radioaktiv nurlanish oqibatida yuzdan ortiq inson nobud bo‘lgan, uning oqibatlarini bartaraf etishda qatnashgan minglab insonlar salomatligini yo‘qotgan.

2011-yilning 11-mart kuni Yaponiya tarixidagi eng kuchli zilzila va sunami oqibatida mamlakatdagi Fukusima-1 atom elektr stansiyasida ham yadro reaktori ishdan chiqqan, natijada mamlakat iqtisodiyoti 189 milliard dollar zarar ko‘rgan, atrof muhitga ham misli ko‘rilmagan darajada ziyon yetgan.

Tarixga nazar tashlaydigan bo‘lsak, Chernobil va Fukusimadan tashqari 1975-yilda Leningrad (Rossiya), 1979-yilda Tri-Mayl-Aylend (AQSh) singari bir nechta atom elekr stansiyalarida ham texnogen halokatlar yuz bergan, biroq ular atrof muhit va mamlakat iqtisodiyoti uchun u qadar katta muammolarni keltirib chiqarmagan.