Atmosfera monitoring tizimlari. Monitoring dasturlari. Tanlangan tabiiy muhitning monitoringi

Ustuvorlik klassi	Nopoklik	Chorshanba
Monitoring dasturining turi
	S0 2 va to'xtatilgan zarralar	Havo
	Radionuklidlar (Sr 90, Cs 137)	Oziq-ovqat
	Ozon	Havo	(Troposfera)
	Organoklorli birikmalar va	Biota, odam	F (stratosfera)
	dioksinlar	Biota, odam
	Kadmiy
	Nitratlar, nitritlar	Suv, ovqat
	Azot oksidlari	Havo
	Merkuriy	Oziq-ovqat, suv
	Qo'rg'oshin	Havo ovqatlari
	Uglerod oksidi	Havo
	Uglerod oksidi	Havo
	Uglevodorod moyi	Dengiz suvi
	Ftorid	Toza suv
	Asbest	Havo
	Arsenik	Ichimlik suvi
	Mikrotoksinlar	Oziq-ovqat
	Mikrobiologik ifloslantiruvchi moddalar	Oziq-ovqat
	nenia	Havo
	Reaktiv ifloslantiruvchi moddalar
	nenia

qator: S0 2, Oz, NO x, Pb, S0 2 (4.2-jadval). Shuni ta'kidlash kerakki, ushbu moddalarning antropogen ta'sir natijasida atmosfera sirt qatlamiga kirib borishi tabiiy qabul qilish bilan taqqoslanadi.
Atmosfera havosining tarkibi bilan bog'liq mintaqaviy muammolar inson faoliyati va atrof-muhitning xususiyatlaridan kelib chiqmasdan ko'rib chiqilishi kerak.
Iqlim, meteorologik, tabiiy va landshaft sharoitlaridagi farqlarga qaramay, shaharlashgan hududlardagi atmosfera jarayonlarining tarkibi va tuzilishida ko'p umumiyliklar mavjud. Bu bizga muammoni deterministik nuqtai nazardan muhokama qilish va uch bosqichdan iborat bo'lgan monitoringni amalga oshirishga imkon beradi, ular aytganidek, shaharlar, shahar atrofi mintaqalari va o'tish zonalarida faol odam faoliyat ko'rsatadigan joylar va umuman yo'q joylar o'rtasidagi atmosferani kuzatish, baholash va prognoz qilish.
Ifloslantiruvchi moddalarning asosiy massasidan biri karbonat angidriddir. Kislorod bilan birgalikda, bu asosan biota tomonidan boshqariladigan atmosferaning biogenlaridan biridir. XX asrda. bir asr davomida deyarli 25% ga oshgan CO2 kontsentratsiyasining ortishi kuzatildi.
Rossiyaning atmosferadagi uglerod emissiyalariga qo'shgan hissasi juda katta va yiliga 800 million tonnani tashkil qiladi, ya'ni atmosferaga chiqariladigan uglerodning umumiy miqdoridan 13 foizdan ozroq. CO2 kontsentratsiyasining ko'payishining sabablaridan biri o'rmonlarning kamayishi - yiliga 50 million tonna, boshqa sabab - haydaladigan erlarda chirindi yo'qotilishi - yiliga 80 million tonna. Qurigan hududlarda zamburug'lar va mikroorganizmlar (drenaj maydoni 6,2 million gektar) ta'sirida "torfni yoqish" sodir bo'ladi, ammo yillik uglerod emissiyasini hisoblash qiyin. Shuningdek, karbonat angidrid chiqindilarining qisman Rossiyaning sersuv tuzoqlaridan chiqib ketishi natijasida hisoblab chiqish qiyin, ammo qiymati yiliga yuz millionlab tonnaga etishi mumkin.
Rossiyaning Shimoliy botqoqli va botqoq bo'lgan hududlarida sodir bo'layotgan jarayonlar yana bir issiqxona gazining - CH 4 metanining chiqishiga yordam beradi, chunki antropogen ta'sir natijasida nam tuproqlarda bakterial "metan filtri" faoliyati izdan chiqadi. Metanning yana bir manbai neft va gaz qazib olish quduqlaridan (asosan G'arbiy Sibirda) gaz chiqishi.
Issiqxonadagi muhim gazlar (gazlar guruhi) bu xloroflororodorodlar - sof antropogen kelib chiqqan gazlardir. Karbonat angidrid, metan va xloroflororodorodlar mos ravishda issiqxona ta'sirining 49, 19 va 14 foizini ta'minlaydi.
Issiqxona gazlari chiqindilarida etakchi rolni S0 2 egallaydi, uning asosiy manbai energiya sektori - yoqilg'i yoqilg'isini yoqishdir (2.1-rasm). Jami emissiyadagi N 2 0 azot oksidi ulushining bir oz pasayishi qishloq xo'jaligini ishlab chiqaruvchilarning iqtisodiy ahvoli tufayli azotli o'g'itlardan foydalanish kamayishi bilan bog'liq.