- Yuqoridagilami inobatga оНЬ, aterosklerozning oldini olish уа
uning asoratlarining уо'qotishning asosiy omillari qonda aterogen
ta'sirga ega lipoproteinlarning miqdorini kamaytirishga уа antiaterogen lipoprotein (YuZL)laming miqdorini oshirishga qaratiladi.
Giperlipidemik holatlarda ta'sir etuvchi preparatlar quyidagi
guruhlarga bo'linadi:
1. Aterogen lipoproteinlami paydo bo'lishining oldini oluvchi
preparatlar.
11. Aterogen lipoproteinlaming parchalanishini kuchaytiruvchi уа
ulami organizmdan chiqib ketishini yuzaga chiqaruvchi preparatlar,
Ш. Turli ta'sirga ega boshqa preparatlar.
Birinchi guruhpreparatlariga: levostatin, klofibrat уаuninganaloglari,
probukol, nikotin kislota уа uning unumi ronikol «(3-piridilkarbinol)lar
kiradi.
Ikkinchi guruh preparatlariga: xolestiramin, xolestipol, f3-sitosterin,
dekstrotiroksin уа to'yinmagan yog' (liпоliп, aroxidon) kislotalari
kiradi.
Uchinchi guruh preparatlariga geparinoidlar, antioksidantlar,
endoteliotrop preparat (parmidin)lar уа boshqalar kiradi.
51
Aterosklerozni maqsadga muvofiq davolashda prostotsiklinlar ham
katta ahamiyatga ega. Ma'lumki, prostotsik1inlaming qondagi miqdorini
kamayi:.hi trombotsitlardagi уа tomir devoridagi sAМFningmiqdorini
kamayishiga оliЬ keladi, qondatrombotsitlar agregatsiyasini kuchaytirib
yuboradi. Natijada tomirlarendote1iysining butunligini buzuvchi уаunda
yallig'lanishjarayonini kuchaytiruvchi endogen [аоl moddalar ko'payib
ketadi. Endoteliyning o'tkazuvchanligi kuchayib, endoteliy ostiga aterogen lipoproteidlar sizi1ib (penetratsiya usuli bo'yicha) kiradi. Тоmirlar endoteliysida уаendoteliy ostida aterosk1erotik pi1akchalarpaydo
bo'ladi. Shuningdek, prostotsiklinlarning yetishmovchiligida qon
tomirlaming tonusi Ьат oshib ketadi.
Oyoq tomirlaridagi aterosklerotik о'zgarishlarda (oblitertsiyalovchi
aterosklerozdaprostotsiklinninguzoq muddat davrida 72 soat davomida)
arteriya orqa1i yubori1ishi uning oldini o1ish уа davolashda katta ijobiy
ta'sir etadi.
Lipoproteinlaming qonda ko'payib ketishi birlamchi (diyeta buzilishida) уа ikki1amchi (diabetda, gipoteriozdda,jigar уа buyrak kasalliklarida) bo'lishi mumkin, ba'zan dorilami uzoq muddatqo'llash ham
1ipoproteinlami ko'tari1ishiga ta'sir qi1adi. Asosiy kasalliklami davolash ikki1amchi giperlipoproteinlami bartarafetadi.
Aterosklerozga qarshi dori vositalarining ta'siri, ayniqsa 1guruh
preparatlarining ta'sirij igarda хоlesterin sintezini susaytirish (3-oksi-3-
meti1g1utari1 koenzimAreduktaza fermenti yordamida) orqali bo'ladi.
Bunda O'КZLning ham sintezi susayadi, YuZLning miqdori nisbatan
oshadi. 1 guruh preparatlari bilan xolesteraminni birga ishlatilganda
gipo1ipidemikta'sir yanada oshadi.
Eng yuqori klinik ta'sir levostatin (20 уа 40 mg tabletka) qo'llanganda yuzaga chiqadi. Preparat birlamchi giperxolesterinemiyada
qo'lIani1adi. Maksimal samarador1igi 2-4 soatda chiqadi. Uning Ыоsamaradorligi 5 % atrofida bo'ladi. Prepar8t уа uning metabolitlari qon
oqsil1ari bilan 95 % atrofida birikadi. Preparat asosanjigarda biotransformatsiyaga uchraydi уа ОП(80 %) уаbuyrak (1 О%) orqali chiqibketadi.
'1urli хН giperlipedemi~ada klofibrat (atromidin, miokliron, lipomidО, Z$-O,5 g kapsula) keng:qu'1taniladi. U organizmda paraxlorfenoksimoy.kislotaga o'tadi уа shu holda gipolipidemik ta'sir etadi. Preparat
52
KZL Уа О' KZL ni jigarda parcha1anishini Уа sintezini susaytiradi.
Shuningdek,jigarda xo1esterin sintezini ham susaytiradi. Preparatning
ta'siri 2-5 kun ichida yuzaga chiqadi Уа bir necha hafta dayom etib,
qonda antiaterogen YuZLni ko'paytiradi.
Кlofibrat trombotsit1ar agregatsiyasini susaytiradi, fibrin miqdorini
kamaytiradi Уа qonning fibrinolitik faolligini oshiradi. Preparat OISda
yaxshi so'riladi уа uni [аоl metabolitining maksimal konsentratsiyasi
yuborilgandan 4 soat keyin, uni 50 % ga kamayishi esa 12 soat ichida
yuzaga chiqadi. Organizmdan glukuron kislota bilan kon'yugat holida
chiqib ketadi.
Nojo'ya ta'sirlari: ko'ngil aynishi, ich ketish, uyquchanlik, terida
toshmalar, leykopeniya уа 0'tyo'lidaxolesterin1i tosh1arpaydo bo'lishi.
Hozirgi kunda klofibrat metaboliti paraxlorfenoksiizobutil kislota unumlari
asosida benzofibrat уа fenofibrat, protsetofen preparatlari ishlab chiqilgan. U1aming ta'sir mexanizmi klofibrat ta'sir mexanizmiga о'хshashdir.
Preparat probukol strukturasi bo'yicha tokoferolga (Yitamin Е) yaqin
bo'lib, qondagi xolesterin уа КZLni kamaytiradi. Preparatantioksidant
ta'sirga ega. Preparatj igarda xo1esterin sintezini susaytiradi.
Preparatning kamchiligidan biri uni qondagi KZLni ham nisbatan
kamaytirish xususiyatidir. Preparat og'iz orqa1i О, 5 g dan bir kunda
2 mahal oyqatdan keyin beriladi. 1О % ga yaqini so'riladi, preparatning
T','2si biroyga yaqin. Gipolipidemik ta'sir 3-6 haftadayom etadi уа o't
bilan birga OIS orqali chiqib ketadi. Ba'zan dispeptik ta'sirlarya qorinda
og'riq paydo bo'lishi mumkin (6-jadyal).
