Atb kapital bank jismoniy shaxslarni kreditlash amaliyoti

1.ATB Kapital bankning rivojlanish tarixi.

"Tijorat banki" atamasi bank faoliyatining dastlabki bosqichlarida paydo bo'lgan, bunda banklar asosan savdo, tovarlar almashinuvi va to'lovlarni amalga oshirgan. Asosiy mijozlar savdogarlar edi. Banklar tovarlarni almashish bilan bog'liq transport, saqlash va boshqa operatsiyalarni kreditlashdi. Sanoat ishlab chiqarishining rivojlanishi bilan bog'liq operatsiyalar. ishlab chiqarish tsiklini qisqa muddatli kreditlash uchun: aylanma mablag'lar uchun ssudalar, xom ashyo va tayyor mahsulot zahiralari, ish haqi to'lash va hk. Kredit muddati asta-sekin oshdi, bank resurslarni qismi asosiy kapitalga investitsiyalar, qimmatli qog'ozlar uchun ishlatiladi boshladi. Boshqacha aytganda, muddatli "tijorat banki" ma'nosini yo'qotgan. Bu qat'i nazar, ular nima qilayotganlarini, bankning "Biznes" tabiat, iqtisodiy agentlar barcha turdagi texnik xizmat ko'rsatish haqida e'tiborni anglatadi.

Bugungi kunda tijorat banki mijozlarga 200 tacha turli xil bank mahsulotlari va xizmatlarini taklif qilish imkoniyatiga ega. Amaliyotlarning keng miqyosda diversifikatsiyasi banklarga mijozlarni ushlab turishga va hattoki biznesning noqulay sharoitlariga qaramay daromadli bo'lib qolishiga imkon beradi. Shuni yodda tutish kerakki, barcha bank operatsiyalari ma'lum bir bank muassasasi amaliyotida mavjud va ishlatilgan (masalan, xalqaro hisob-kitoblar yoki trast operatsiyalarini amalga oshirish), ammo ma'lum bir asosiy majmua mavjud bo'lib, ularsiz bank normal ishlay olmaydi. Bankning bunday konstruktiv operatsiyalari quyidagilarni o'z ichiga oladi:

omonatlarni qabul qilish;

naqd to'lovlar va hisob-kitoblar;

kreditlar berish.

To'lov vositalarini yaratish bank mijozlariga kredit berishning depozit funktsiyasi bilan chambarchas bog'liqdir. Omonat ikki shaklda bo'lishi mumkin: mijozning naqd pulni bankka kiritishi natijasida yoki bank tomonidan kredit berish jarayonida. Ushbu operatsiyalar mamlakatda pul taklifiga turlicha ta'sir ko'rsatadi. Agar mijoz pulni talab qilib olgan bo'lsa, u holda naqd puldan naqdsiz shaklga o'tildi. Uydagi pulning umumiy miqdori o'zgarmadi. Agar pul depozitga o'tkazilsa, u holda uydagi pullarning umumiy miqdori ko'paydi, chunki bank o'z faoliyati orqali yangi to'lov vositalarini yaratdi. Qarama-qarshi ta'sir - xaridor hisobdan naqd pulni olganda va kreditlarni qaytarish uchun depozitdan pulni yechib olishda halokat yuz beradi. Tijorat banklarining depozitlar va pul massasini ko'paytirish va kamaytirish qobiliyatidan markaziy bank zarur zaxira tizimi orqali kreditlar dinamikasini boshqaradigan keng foydalanadi.

Banklar faoliyatining ikkinchi keng funktsional yo'nalishi kredit vositachiligi hisoblanadi. Tijorat banklari, yuqorida aytib o'tilganidek, pul mablag'larini yig'adigan va talab qiladigan biznes bo'linmalari o'rtasida vositachilar rolini o'ynaydi. Ular bo'sh kapital egalariga pul mablag'larini turli xil omonatlar shaklida saqlashning qulay shaklini beradi, bu mablag'larning saqlanishini ta'minlaydi va mijozning likvidlikka bo'lgan ehtiyojini qondiradi. Ko'pgina mijozlar uchun pulni saqlashning ushbu shakli obligatsiyalar yoki aktsiyalarga sarmoya kiritishdan afzalroqdir. Bank krediti ham juda qulay va ko'p holatlarda moliyaviy xizmatlarning o'zgarmas shakli bo'lib, bu sizga ma'lum bir qarz oluvchining ehtiyojlarini hisobga olish va ularga kredit olish shartlarini moslashtirish imkonini beradi (qimmatli qog'ozlar bozoridan farqli o'laroq, kreditning shartlari va boshqa shartlari standartlashtirilgan).

“Kapitalbank” aksiyadorlik tijorat banki 2001-yilda tashkil topgan. Faoliyat ko‘rsatishni boshlagandan buyon bank jadal sur'atlarda rivojlandi. Korporativ mijozlarga xizmat ko‘rsatish sohasi bilan bir qatorda chakana segmentda ham yuqori o‘sish sur'atlariga erishdi. Hozirda “Kapitalbank” ATB O‘zbekistonning eng yirik tijorat banklaridan biri, universal va  ishonchli moliya instituti hisoblanadi. Bank to‘liq hajmda yuqori sifatli zamonaviy bank xizmatlarini ko‘rsatadi, o‘z mijozlari va sheriklarining barcha ehtiyoj va xohish-istaklarini imkon qadar qoniqtirishga intiladi.

Soha  parametrlari bo‘yicha mijozlar bazasining diversifikatsiya qilingan tuzilmasini shakllantirish, tarif siyosatining o‘rtacha bozor darajasiga yo‘naltirilganligi, uzoq muddatli hamkorlik munosabatlarini o‘rnatish va mijoz biznesini samarali qo‘llab-quvvatlash –  mijozlar borasida bank  olib boradigan siyosatning asosiy yo‘nalishidir.

Bank xizmatlari ko‘rsatish bo‘yicha hududiy tarmoqni kengaytirish bank faoliyatining mintaqaviy ekspansiyasi strategiyasida  muhim omil  sanaladi.  “Kapitalbank” ATBning  barcha filiallari bank xizmatlari sonini ko‘paytirib, yangi mijozlarni jalb qilgan holda mintaqaviy bozorlarda faol ishlamoqda. Qayerda joylashganligidan qat'i nazar bankning barcha ofislarida mijozlarga xizmat ko‘rsatish standartlari imkon qadar yuqori bo‘lishi va zamon talablariga  to‘liq darajada javob berishi yo‘lida bank o‘zining barcha imkoniyatlarini ishga solmoqda. Bank tizimida tatbiq etilgan zamonaviy axborot texnologiyalari filiallarda  mijozlar Bank taqdim etadigan barcha xizmatlardan foydalanishlari uchun keng imkoniyat yaratadi.

Bank xizmatlari ko‘rsatishning yagona standartlari tatbiq etilgan, bankning joriy faoliyati va xizmatlari to‘g‘risida axborot muntazam chop etib boriladi, shuningdek bank xalqaro va milliy ko‘rgazma va anjumanlarning faol ishtirokchisidir.

Bankning turli assotsiatsiya, birja va kliring markazlariga a'zoligi unga bank xizmatlari ko‘rsatishni takomillashtirish, yangi va innovatsion bank xizmatlarini tatbiq etish jarayonlarida, shuningdek bank xodimlarining malakasini oshirish dasturlarida  ishtirok etish imkonini beradi.

Bank xronologiyasi.

2001:

• 
  Bank xizmatlarining asosiy turlari bo‘yicha xizmat ko‘rsatishning boshlanishi.
  
• 
  Aksiyalarning ilk bor chiqarilishi 100 mln. so‘m.
  
• 
  Xalqaro emissiya sindikatiga (XES) kirish.
  
• 
  Bankning Ochiq aksiyadorlik jamiyati shaklida qayta tashkil qilinishi.
  

2002:

• 
  «Tijorat banklarida fuqarolar omonatlarini kafolatlash jamg‘armasi»ga kirish.
  
• 
  O‘zbekiston Vayuta Birjasida operatsiyalar amalga oshirishning boshlanishi.
  
• 
  O‘zR MB ning valyuta operatsiyalarini amalga oshirish uchun Bosh litsenziyaning olinishi (19.07.2002 yil 59-sonli).
  
• 
  Aksiyalarning ikkinchi marta 400 mln. so‘mga chiqarilishi
  

2003:

• 
  Toshkent shahrining Xamza tumanida «Kadishev» mini-bankining ochilishi.
  
• 
  «Western Union» pul o‘tkazish tizimida operatsiyalar amalga oshirilishining boshlanishi.
  
• 
  Toshkent shahrining Mirzo Ulug‘bek tumanida «Sayohat» mini-bankining ochilishi.
  
• 
  Toshkent shahrining Yunusobod tumanida «Yunusobod» mini-bankining ochilishi.
  
• 
  Aksiyalarning 300 mln. so‘mga uchinchi marta chiqarilishi.
  
• 
  VISA Card plastik kartalariga xizmat ko‘rsatishning boshlanishi.
  
• 
  Toshkent shahrining Yakkasaroy tumanida «Askiya» mini-bankining ochilishi.
  
• 
  Investitsiya Institutlarining Milliy Assotsiatsiyasiga kirish.
  

2004:

• 
  SWIFT Xalqaro moliyaviy telekommunikatsiyalar umumjahon jamiyatiga kirish.
  
• 
  Contact xalqaro tizimi bo‘yicha operatsiyalarni amalga oshirishning boshlanishi.
  
• 
  Farg‘ona viloyatining Qo‘qon shahrida mini-bankning ochilishi.
  
• 
  Toshkent shahrining Sirg‘ali tumanida «Sirg‘ali» mini-bankining ochilishi.
  
• 
  Shahar markazida yangi ma’muriy binoning ochilishi
  

2007:

• 
  «Axbor-reyting» banklararo reyting agentligi «uzA» (yuqori) milliy shkalasi asosida kredit berish qobiliyati reytingi berildi.
  
• 
  Qoraqalpog‘iston Respublikasining Nukus shahrida “Nukus” filialining ochilishi.
  
• 
  Bank WESTERN UNION Kompaniyasi tomonidan MDH va Sharqiy Yevropa mamlakatlardagi sheriklari o‘rtasida 2006 yilda eng yaxshi Agent deb e’lon qilindi.
  

2008:

• 
  Standard & Poor's Xalqaro reyting agentligi “Kapitalbank” OATB ga «B-/ Mustahkam /C» kontragenti kredit reytingini berdi.
  
• 
  EUROMONEY Xalqaro moliya nashriyotining «2008 yilda korporativ boshqaruv sohasida eng yaxshi bank» mukofoti bilan taqdirlanishi.
  
• 
  Bank tashkiliy tuzilishining o‘zgarishi, (OPЕRU) Operatsion boshqarmaning Bosh ofisi asosida.
  
• 
  (NAUR) Qimmatli qog‘ozlar bozori ishtirokchilarining milliy assotsiatsiyasi o‘tkazadigan tanlovda «2007 yilda eng innovatsion kompaniya» mukofotining olinishi.
  
• 
  «Kapitalbank» OATB Western Union tomonidan quyidagi nominatsiyalarda «Kapitalbank» OATB Western Union tomonidan quyidagi nominatsiyalarda g‘olib deb e’lon qilindi: «500lar klubi» dasturiga ko‘ra, butun O‘rta Osiyo va Ozarbayjon hududi bo‘yicha «2007 yilda sifatli xizmat ko‘rsatishning a’lo darajada o‘sishi», «Top Country Teams - 2007 yilda mamlakatning eng yaxshi guruhi» dasturi bo‘yicha «2007 y. xizmat ko‘rsatish sifati bo‘yicha eng a’lo».
  

2010: «Ahbor-Reyting» reyting agentligi “Kapitalbank” OATB «uzA» milliy shkalasi bo‘yicha “Mustahkam” prognozi bilan kredit berish qobiliyatini yangiladi.

• 
  «Axbor-reyting» banklararo reyting agentligi “Kapitalbank” OATB ning kredit berish qobiliyatini «uzA» milliy shkalasi bo‘yicha “Mustahkam” prognozi bilan tasdiqladi.
  
• 
  Ahbor-Reyting» reyting agentligi “Kapitalbank” OATB «uzA» milliy shkalasi bo‘yicha “Mustahkam” prognozi bilan kredit berish qobiliyatini yangiladi.
  
• 
  Har yili o‘tkaziladigan BANKEXPO 2010 Bank texnologiyalari, jihozlari va xizmatlari milliy ko‘rgazmasi ishtirokchisi, “” nominatsiyasi sovrindori.
  
• 
  «Axbor-reyting» banklararo reyting agentligi “Kapitalbank” OATB ning kredit berish qobiliyatini «uzA» milliy shkalasi bo‘yicha “Mustahkam” prognozi bilan yangiladi.
  
• 
  «Axbor-reyting» banklararo reyting agentligi “Kapitalbank” OATB ning kredit berish qobiliyatini «uzA» milliy shkalasi bo‘yicha “Mustahkam” prognozi bilan yangiladi”.
  

2012: Standard&Poor's xalqaro reyting agentligi “Kapitalbank” OATB kredit reytingini “B/Mustahkam/S” darajasida “Mustahkam” darajalari reytingi bo‘yicha oldindan aytib berishni tasdiqladi.

• 
  “Kapitalbank” OATB V Toshkent Xalqaro Investitsiya-Moliya Forumining bronza homiysi.
  
• 
  Aholi omonatlarini jalb qilish bo‘yicha respublika tanlovida “Shuhrat” mini-banki 3 - o‘rinni egalladi.
  

2013: «Chorsu» filiali qoshidagi “Yunusobod” mini-banki «Aholi omonatlarini jalb qilish bo‘yicha yilning eng yaxshi mini-banki» nominatsiyasi bo‘yicha 1-o‘rinni egalladi.

2016: SPRL East West Invest (Belgiya) xorijiy investorining Bank aksiyadorlari qatoriga kirishi

• 
  2015 yil yakunlari bo‘yicha «Kapitalbank» ATB xususiy depozitlarni jalb qilish bo‘yicha respublika tijorat banklari o‘rtasida tanlovda g‘olib deb e’lon qilindi.
  

2017: 2016 yil yakunlari bo‘yicha «Kapitalbank» ATB xususiy depozitlarni jalb qilish bo‘yicha respublika tijorat banklari o‘rtasida tanlovda g‘olib deb e’lon qilindi.

Bankning o‘z obro‘-e'tibori va mavqeini oshirishga intilishi so‘nggi yillardagi faol marketing va reklama faoliyatida namoyon  bo‘lmoqda.

“Kapitalbank” ATB ko‘p yillik faoliyati davomida ko‘plab mukofotlarga sazovor bo‘lgan, quyidagilar shular jumlasidan:

2010 yilda  “Unistream” TB AJning  “Manzilsiz pul o‘tkazmalari bo‘yicha yetakchi”;

«Top Country Teams - mamlakatning eng yaxshi jamoalari 2008” dasturining  “2008 yilda Barcha toifalar bo‘yicha eng yaxshi punkt”  ;
EUROMONEY talqini bo‘yicha “Korporativ boshqaruv” nominatsiyasida “2008 yilning eng yaxshi banki”;

Investitsion Institutlar Milliy Assotsiatsiyasi talqini bo‘yicha 2006- va 2007-yillarda Qimmatli qog‘ozlar bozorida eng yaxshi tijorat banki”;

MDH va Sharqiy Yevropa mamlakatlarida WESTERN UNION kompaniyasi sheriklari ichida “2006 yilda eng yaxshi agent” hamda WESTERN UNIONning “Klub 500” dasturining Markaziy Osiyo va Ozarbayjon mintaqasi bo‘yicha “2007 yilda xizmat ko‘rsatish sifati eng yuqori o‘sishi” mukofotlari.

Oʻzbekistonda birinchi bank muassasasi 1875-yil Toshkentda ochilgan Rossiya imperiyasi davlat bankning filiali boʻlgan. 19-asrning oxirida Turkistonda rus kapitali ishtirokidagi Oʻrta Osiyo aksiyadorlik banki (1881), Volgakama banki (1893), Rus-Xitoy (Rus-Osiyo) banki (1903), Azov-Don savdo banki (1910), Nijniy Novgorod-Samara banki (1899), Poltava Yer banki (1901)ning filial, boʻlim va agentliklari faoliyat olib bordi.

Oktabr toʻntarishidan soʻng barcha bank sovet hokimiyati tomonidan natsionalizatsiya qilindi. Oʻzbekistonda bank tizimi 1924-yildan boshlab sobiq SSSR bank tizimining tarkibiy qismi sifatida tashkil qilindi. 1992-yilga qadar SSSR Davlat banki (1923; 1921 — 23-yillarda RSFSR Davlat banki), SSSR Qurilish banki (1959; 1922 — 59-yillarda SSSR Savdo banki), SSSR Tashqi savdo banki (1924)ning Oʻzbekiston idora (kontora)lari respublikadagi bank muassasalari ishiga rahbarlik qildi. SSSRning parchalanishiga qadar Oʻzbekistonda mustaqil bank tizimini yaratish maqsadlarida 1991-yil 15-fevralda Respublika Oliy Kengashi sessiyasida respublika hududidagi bank Faoliyatining huquqiy asoslari belgilab berilgan Oʻzbekiston Respublikasining „Banklar va bank faoliyati toʻgʻrisida“gi Qonuni qabul qilindi va shu vaqtdan boshlab respublikaning haqiqiy, mustaqil bank tizimi shakllana boshladi. Sobiq SSSR bankining respublika idoralari mustaqil bank sifatida OʻzR Markaziy banki tomonidan roʻyxatga olindi.

Oʻzbekiston Respublikasi bank tizimini shakllantirish va rivojlantirish strategiyasi iqtisodiyotni xoʻjalik yuritishning bozor sharoitlariga bosqichmabosqich oʻtkazish dasturiga mos keladi. Oʻtgan davrda bank islohotlari davomida milliy bank tizimining 2 bosqichli strukturasi (yuqori bosqichda — Markaziy bank, quyi bosqichda — tijorat banklari) huquqiy jihatdan mustahkamlandi; bankning soni va ular koʻrsatadigan xizmat turlari koʻpaydi.

1995 — 96-yillarda bank qonunchiligi yanada takomillashdi. OʻzRning „Oʻzbekiston Respublikasining Markaziy banki toʻgʻrisida“gi (1995-yil 21-dekabr) Qonuni bank tizimining huquqiy asoslarini toʻldiribgina qolmasdan, Oʻzbekiston Respublikasi markaziy bankining alohida maqomi, maqsadlari, vazifalari hamda vakolatlarini ham aniq belgilab berdi. OʻzRning „Banklar va bank faoliyati toʻgʻrisida“ 1996-yil 25-apreldagi yangi Qonuni esa tijorat banki faoliyatining barcha huquqiy asoslarini xalqaro standartlar darajasida belgilab berdi. Tarkibida Qoraqalpogʻiston Respublikasi, 12 viloyat va Toshkent shahar boshqarmalari boʻlgan Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki OʻzRning bosh banki hisoblanadi (1992-yil sentabrgacha sobiq SSSR Davlat bankining Oʻzbekiston boʻlimi).

Respublikada bank tizimining quyi bosqichini paychilik, aksiyadorlik asosida, shuningdek chet el kapitali ishtirokida tashkil etilgan bank, ularning filial va vakolatxonalari, kooperativ va xususiy bank tashkil etadi.

Bank sohasini monopoliyadan chiqarish bank islohotlarining eng muhim yoʻnalishlaridan biridir. Dastlabki bosqichda bu asosan iqtisodiyotning ayrim sohalariga xizmat koʻrsatuvchi ixtisoslashtirilgan bankni tuzish yoʻli bilan amalga oshirildi. Ixtisoslashtirilgan bankning tashkil etilishi bozorga yoʻnaltirilgan bank tizimini yaratish yoʻlidagi zaruriy va tabiiy bosqich boʻldi.

1995 — 96-yillarda „Asaka“ ixtisoslashtirilgan davlat-aksiyadorlik tijorat banki, „Aloqabank“ aksiyadorlik tijorat banki, „Toshkentijtimoiyuyjoy-bank“ aksiyadorlik tijorat banki, „Uzsayohatinvestbank“ Oʻzbekiston aksiyadorlik tijorat investitsiya banki va „Zamin“ ixtisoslashtirilgan davlat-aksiyadorlik ipoteka banklari tashkil etildi. „Oʻzdehqonsanoatbank“ aksiyadorlik tijorat banki „Paxtabank“ ixtisoslashtirilgan aksiyadorlik tijorat bankiga, „Oʻzjamgʻarmabank“ Xalq bankiga aylantirildi.

Tijorat banki xalq xoʻjaligining turli sohalaridagi korxonatashkilotlarini kreditlash, moliyalash va ularga hisobkitob xizmati koʻrsatishni amalga oshiradi. Bu bank toʻla mustaqildir. Ularning aksiyalari turli mulk shakllariga mansub boʻlgan korxonalar, shuningdek jismoniy shaxslar oʻrtasida taqsimlangan. Tijorat bankining xususiy zaxiralari yetishmay qolganda ular kredit resurslari bozoridan zarur pul mablagʻlarini sotib olishlari mumkin.

OʻzRning barcha mintaqalarida 800 ga yaqin filiallarga ega boʻlgan 35 Tijorat banki faoliyat koʻrsatadi, ulardan 5 tasi chet el kapitali ishtirokida, 11 tasi xususiy banklardir (2000).

Xususiy bankning huquqiy bazasini rivojlantirishda Respublika Prezidentining 1997-yil 24 apreldagi „Xususiy tijorat banklarini tashkil qilishni ragʻbatlantirish choratadbirlar toʻgʻrisida“ Farmoni muhim ahamiyatga ega boʻldi. Farmonga koʻra, respublika hududida faoliyat koʻrsatayotgan tijorat banki bilan bir qatorda xususiy bank ham tashkil etila boshladi (muassis jismoniy shaxslar hissasi bank ustav kapitalining kamida 50 % ni tashkil etishi lozim). 1998-yilda 5 ta xususiy („Alp Jamol“, „Turkiston“, „Istiqbol“, „XIFbank“ va „Oʻktambank“) bankga bank operatsiyalarini amalga oshirish uchun dastlabki ruxsatnoma berildi.

1995-yil 24-oktabrda Oʻzbekiston Tijorat banki uyushmasi tashkil topdi (uning tarkibiga xususiy banklar ham kirgan).

Respublikada 1992-yildan „Oʻzbank-audit“ — banklararo aksiyadorlik jamiyati shaklida tashkil etilgan auditorlik firmasi ish olib boradi. 1996-yildan buyon „Oʻzbankaudit“ bilan bir qatorda „Deloyt end Tush“ va „Ernst end Yang“ kabi 5 ta xalqaro auditorlik konsalting firmalariga hamda „Xolis“ guruhi va „Odil audit“ mahalliy audit firmalariga OʻzR Markaziy banki tomonidan bank auditi oʻtkazish huquqini beruvchi tegishli sertifikatlar berildi. Ular banklar, kredit muassasalari, sugʻurta kompaniyalari, tashkilot va korxonalarning buyurtmasi bilan ularning moliyaviy-xoʻjalik faoliyatini tekshiradi (taftish qiladi), xolisona xulosalar beradi, ekspertizalar oʻtkazadi.

Hozirgi davrda Oʻzbekistonda chet el bank va xalqaro moliya muassasalari kapitali ishtirokida qoʻshma bank faoliyat koʻrsatadi. Ular jumlasiga Oʻzbekiston — Gollandiya „Oʻzprivatbank“ va „ABN Amrobank— Oʻzbekiston Milliy banki aksiyadorlik jamiyati“, Oʻzbekiston — Turkiya „OʻTbank“, Oʻzbekiston — Jan. Koreya „OʻzDEUbank“ kiradi. 13 ta chet el banki Toshkentda oʻz vakolatxonasini ochgan. Bular katorida Doyche bank, Berliner Bank, Meybank (Malayziya), Kredit Sviss (Shveysariya), „Kredi Kommersial de Frans“, „Sosyete Jeneral“ (Fransiya), Pokiston Milliy banki, Cheyz Manxetten (AQSH), „Rossiyskiy kredit“ va „Sakura bank LTD“ (Yaponiya) banklari bor.

Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki Xalqaro valyuta fondi va Jahon bankning doimiy maslahatchilari xizmatidan foydalanadi.

Asosiy funktsiyalarni bajarishdan tashqari, bank o'z mijozlariga ko'plab boshqa moliyaviy xizmatlarni ham taklif etadi. Masalan, banklar yuridik va jismoniy shaxslar uchun mulkni ishonchli asosda bankka o'tkazish, mijozlar uchun qimmatli qog'ozlarni sotib olish, mulkni boshqarish va obligatsiyalarni chiqarish bo'yicha kafolat funktsiyalarini bajarish bilan bog'liq bo'lgan turli xil turdagi operatsiyalarni amalga oshiradilar.

Bank tizimi bugungi kunda bozor iqtisodiyotining eng muhim va ajralmas tarkibiy qismlaridan biri hisoblanadi. Banklarning rivojlanishi va tovar ishlab chiqarish va muomalada bo'lish tarixan parallel va bir-biri bilan chambarchas bog'liq bo'lgan. Shu bilan birga, banklar kapitalni qayta taqsimlashda vositachilar sifatida qatnashib, ishlab chiqarish samaradorligini sezilarli darajada oshirmoqda.

Tijorat banklari moliyaviy vositachilar deb ataladigan biznes korxonalarining maxsus toifasiga kiradi. Ular kapitalni, aholining jamg'armalarini va iqtisodiy faoliyat jarayonida bo'shatilgan boshqa mablag'larni jalb qiladi va ularni qo'shimcha kapitalga muhtoj bo'lgan boshqa iqtisodiy agentlarga vaqtincha foydalanishni ta'minlaydi. Banklar pul bozorida tovar bo'lib qoladigan yangi talab va majburiyatlarni yaratadilar. Shunday qilib, mijozlar omonatlarini qabul qilganda tijorat banki yangi majburiyatni - omonatni, kredit berish paytida esa qarz oluvchi uchun yangi talabni vujudga keltiradi. Yangi majburiyatlarni yaratishning bu jarayoni moliyaviy vositachilikning mohiyatidir. Ushbu o'zgartirish bizga omonatchilar va qarz oluvchilar o'rtasida taklif qilingan va talab qilinadigan miqdorlar, ularning muddati, daromadliligi va boshqalarning nomutanosibligi natijasida to'g'ridan-to'g'ri aloqa qilishda qiyinchiliklarni engishga imkon beradi.

Iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlarda uy xo'jaligi odatda boshqa tarmoqlar uchun kapital etkazib beruvchidir. Oddiy iqtisodiy sharoitlarda ish yurituvchi firmalar sektorida mablag' etishmasligi kuzatilmoqda. Davlat sektori odatda tanqis, shuning uchun davlat kredit kapitali bozorida qarz oluvchi rolini bajaradi. Xorijiy sektorda mavjud operatsiyalar bo'yicha to'lovlar balansining holati va mamlakat ichidagi kapital oqimlari balansiga bog'liq ravishda pul etishmasligi yoki ortiqcha bo'lishi mumkin.