Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali Yayla

Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali YAYLA 
 
Sayfa 125 / 174
karar verildi. Bu arada, İngiltere’nin arabuluculuğumla Türkiye ile 
Fransa arasında görüşmeler yapılarak bir prensip anlaşmasına va-
rıldı. Bunların üzerine Milletler Cemiyeti Konseyi, 27 Ocak 
1937’de, Sancak için yeni bir statü kabul etti. Buna göre; İskende-
run ve Antakya iç işlerinde tam bağımsız, dışişlerinde Suriye’ye 
bağlı, kendisine özgü bir anayasa ile yönetilen “bir ayrı varlık” ola-
caktı. Statünün ve anayasanın uygulanması Milletler Cemiyeti gö-
zetiminde olacak ve bu bir Fransız tarafından yürütülecekti. San-
cak’ın ülke bütünlüğü, bu amaçla yapılacak bir antlaşma gereğin-
ce, Türkiye ve Fransa tarafından garanti altına alınacaktı. 
Bunun üzerine, Milletler Cemiyeti’nin kurduğu bir komisyon Ce-
nevre’de Üç aylık bir çalışmadan sonra, Mayıs 1937’de, Hatay sta-
tüsü ve anayasasını meydana getirdi. 29 Mayısta da bu anayasa 
Milletler Cemiyeti’nde kabul edildi. Aynı gün, Türkiye ile Fransa 
arasında, Hatay’ın yeni statüsünü garanti altına alan bir anlaşma 
imzalandı. 
Türkiye, Hatay’ın yeni statüsünün hemen uygulanmasını istedi. 
Fakat, Fransızlar’ın tutumu bunu engelledi ve yeni güçlükler çı-
kardı. Bu da, bölgede Fransızlara karşı yeni hareketlerin başlama-
sına neden oldu. Türkiye’de Fransa aleyhine güçlü bir akım doğdu 
ve iki ülke arasındaki ilişkiler gerginleşti. Bu arada Türkiye, Millet-
ler Cemiyeti’ne başvurarak, Hatay’da anayasaya göre yapılacak se-
çim için hazırlanan sistemin Türkler aleyhine olduğunu bildirerek, 
protesto etti. Milletler Cemiyeti de, Ocak 1938’de, bunu haklı göre-
rek, yeni bir seçim sistemi hazırladı. Fakat Fransızlar güçlük çı-
karmakta devam etti. Bunun üzerine Türkiye, Hatay sınırına asker 
yığmaya başladı. 
Bu tarihlerde ise, Avrupa’da uluslararası ilişkiler iyice gerginleş-
mişti. Bu da, Fransa’yı Türkiye karşısında daha yumuşak bir tu-
tum almaya yöneltti. Fransa, 6 Haziran 1938’de, Hatay’daki valisi-
ni geri çekerek yerine bir Türk vali atadı. Bunun üzerine bölgedeki 
gerginlik azaldı. Avrupa’da savaş tehlikesinin gittikçe çoğalması, 
yapılan görüşmelerde Fransızlar Türkiye’nin isteklerine daha çok 
yaklaştırdı. Bunun sonucunda iki ülke arasında, 3 Temmuz 
1938’de imzalanan bir anlaşma ile Hatay’ın toprak bütünlüğünün 
ve siyasî statüsünün ortaklaşa korunması ve bu amaçla Türkiye ve 
Fransa’nın bölgeye 2500’er kişilik askeri kuvvet göndermesi karar-

---

Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali YAYLA 
 
Sayfa 126 / 174
laştırıldı. Bunun üzerine, 5 Temmuz 1938’de, Türk askeri Hatay’a 
girdi. 
Bundan bir gün önce de, yani 4 Temmuz 1938’de, Ankara’da, Tür-
kiye ile Fransa arasında bir Dostluk Antlaşması imzalandı. Buna 
göre; taraflar, birbirleri aleyhine olan hiçbir siyasî ve ekonomik an-
laşmaya ve düzenlemeye girmeyecekler; biri saldırıya uğrarsa, diğe-
ri saldırgana yardımda bulunmayacaktı. 
Türkiye ile Fransa arasında gerçekleştirilen bu anlaşma ve yakın-
laşmadan sonra, iki devletin ortak gözetimi altında Hatay Meclisi 
için Ağustos 1938’de seçimler yapıldı. Türkler Mecliste çoğunluğu 
kazandı. 2 Eylül 1938’de, Sancak Millet Meclisi ilk toplantısını yap-
tı ve bağımsız Sancak‘a Hatay Cumhuriyeti adını verdi. Böylece Ha-
tay Devleti resmen kurulmuş oldu. 
Hatay Devleti, bu şekilde bağımsızlığım kazandıktan sonra, Türkiye 
ile çok sıkı işbirliğine girdi. Türkiye Cumhuriyeti kanunlarını ve 
parasını kabul etti. Türkiye ile arasındaki gümrüğü kaldırdı. Bun-
ların yanı sıra esasen Türk olan Hatay Devleti yöneticileri Türki-
ye’ye katılmak isteğinde bulundular. Bunun gerçekleşmesi için çe-
şitli girişimlerde bulundular. Sonuçta, Hatay Millet Meclisi, 23 Ha-
ziran 1939’da yaptığı toplantıda Anavatana katılmak kararını aldı 
ve Hatay Devletine son verdi. 
Aynı gün, 23 Haziran 1939’da, Ankara’da, Türkiye ile Fransa ara-
sında Suriye sınırını kesin olarak saptayan bir anlaşma imzalandı. 
Bununla Fransa Hatay’ın Türkiye’ye katılmasını kabul etti. 
Hatay Devleti’nin aldığı yukarıdaki karar üzerine, Türkiye Büyük 
Millet Meclisi’nin çıkardığı özel bir kanunla, Hatay anavatana ilhâk 
edildi. Fransız askeri kuvvetleri de Hatay’dan çekildi. 23 Temmuz 
1939 günü yapılan törenle de Hatay Türkiye’ye katıldı.