Astronomiyadan ma’lumotnomalar

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Tarixda ilk marta olingan Yer sharining 
yaxlit kosmik fotosurati. 
1
Yer Quyoshga eng yaqin masofa - Perigeliyga yanvar oyi boshida keladi. 
2
Yer Quyoshdan eng uzoqlashgn nuqtasi – Afeliyga iyul oyi boshida keladi. Perigeliy va Afeliy masofalari farqi 5 mln km atrofida 
ekanligidan, affeliyda Yer, Quyoshdan Perigeliydagiga nisbatan 7% ga kamroq energiya oladi. Shu sababli ham, shimoliy yarim 
sharda qish, janubiy yarim shardagidan iliqroq bo‘ladi. Bu ikki sana orasida, Quyoshning Yerdan ko‘rinadigan diametri taxminan 
3% ga qisqaradi.
Tinch okeanining koinotdan ko‘rinish
 

---

Astronomiyadan ma’lumotnomalar
www.Orbita.Uz
kutubxonasi 
9
w
w
w
.O
r
b
it
a
.U
z
m
a
’
lu
m
o
tn
o
m
a
la
r
m
a
r
k
a
z
i.
Lunar Orbiter –V 1967 yil 
Litosfera 
Litosfera – yunoncha λίθος — «tosh» va σφαῖρα — «shar, sfera» so‘zlaridan olingan bo‘lib, yer 
sayyorasining ichki tuzilishida, yer yadrosini o‘rab turuvchi qattiq qatlamga nisbatan ishlatilinadigan atama. 
 
Yerning ichki tuzilishi. 
Yer nazariy – faraziy jihatdan uch asosiy qismga bo‘lib o‘rganiladi: 
Qobiq
, 
Mantiya
va 
Yadro
. 
Yer qobig‘i ikki xil – Kontinental, va okeanosti qobiqlari. Yer qobig‘i qalinligi, okean chuqurliklariga 
nisbatan, 5 – 10 kilometr, tekisliklarda esa, 35 – 45 km, tog‘li hududlardan esa 70 kilometr va undan yuqori 
masofada o‘zgaradi. Umuman olganda esa, yer qobig‘ini o‘rtacha 33 kilometr qalinlikdagi bir jinsli qatlam 
sifatida, shartli ravishda tasavvur qilinadi. Qobiqdagi tog‘ jinslari harorati o‘rtacha har 33 metrda 1°C ga 
ko‘tariladi.
Qobiq qatlamida bir birini almashtirib takrorlanuvchi (qum, tuproq, gil, ohaktosh kabi) cho‘kindi 
jinslar qavati hamda, granit va bazaltdan iborat magmatik qavatlar mavjud. Cho‘kindi jinslar asosan organik 
moddalarning yig‘indisidan iborat bo‘lib, ularning ko‘pchiligi foydali qazilmalar sifatida muhim ahamiyat 
kasb etadi. Cho‘kindi jinslar qavatidan keyin granit qatlami mavjud bo‘lib, u yer qobig‘ida magmaning yuqori 
bosim va haroratda otilib chiqishi va sovib, qattiq holatga o‘tishi tufayli vujudga kelgan. Granitdan keyin 
bazalt qatlami mavjud bo‘lib, u granitdan ko‘ra og‘irroq va unda temir, kalsiy va magniy moddalari ko‘proq.
Qobiqdan keyin, 33 – 29000 kilometr chuqurlik intervallarida Mantiya joylashgan. Mantiya yer 
massasining 

67% qismini va hajmining (atmosferani hisobga olmaganda) 

83% qismini tashkil etadi. 
Mantiya asosan Temir, Magniy va Qo‘rg‘oshindan tashkil topganligi va o‘rtacha harorati 2000 °C atrofidaligi 
taxmin qilinadi. Yer qobig‘i va mantiyasining yuqori qismi o‘zaro birgalikda yer litosferasini tashkil qiladi. 
Litosfera bir necha ulkan litosferik plitalardan iborat bo‘lib ular doimo bir biriga nisbatan harakatda bo‘ladi. 
Aynan shu litosferik plitalar chegaralari bo‘ylab zilzilalarning nisbatan ko‘p o‘choqlari paydo bo‘ladi.
Mantiya va qobiq chegarasi – «