Astronomiyadan ma’lumotnomalar

Makemakening orbital ko‘rsatkichlari 
Perigeliy
 
38,050866 a.b. 
Afeliy
 
52,82173 a.b. 
Katta yarim o‘q
 (
α
) 
45,436301 a.b. 
Orbita ekstsentrisiteti
 (
e
) 
0,16254481; 
Siderik aylanish davri
 
111867 kun; 306,28 yil. 
Orbital tezligi
 (
v
) 
4,419 km/soniya; 
Peritsentr argumenti 
296,534594° 
Og‘ishi 
29,011819 ° 
Yo‘ldoshlari 
Yo‘q (aniqlanmagan) 
Makemakening fizik ko‘rsatkichlari
Sirt yuzasi (
S
) 
~6 300 000 km
2
; 
Massasi (
m
) 
~3·10
21
kg; 
O‘rtacha zichligi (
ρ
) 
1,7±0.3 g/sm
3
; 
Ikkinchi kosmik tezlik 
~0,75 km/soniya; 
Albedo
  
0,77±0,03 
Ko‘rinadigan yulduz kattaligi
16,7; 
Mutloq yulduz kattaligi 
−0,44 
Sirtidagi o‘rtacha harorat
30—35 К 

---

Astronomiyadan ma’lumotnomalar
www.Orbita.Uz
kutubxonasi 
63
w
w
w
.O
r
b
it
a
.U
z
m
a
’
lu
m
o
tn
o
m
a
la
r
m
a
r
k
a
z
i.
Haumea 
Haumea (
136108 Haumea
) – kattaligi jihatdan to‘rtinchi o‘rinda turuvchi karlik sayyora. Transneptun 
obyekt va Plutoid hisoblanadi. Uni ilk marta, bir biridan mustaqil ravishda Andalusiya Astrofizika instituti 
olimi Xose Luis Ortis hamda talaba Pablo Santos-Sanzlardan iborat Ispaniyalik ilmiy guruh, hamda,
Kaliforniya Texnologiya universiteti olimlari Maykl Braun, Chedvik Truxilo va Devid Rabinovitslardan 
iborat ilmiy guruhlar kashf qilishgan. AQSHlik guruh Haumeani 6-may, 2004 yildagi fotosuratlar asosida, 
2004 yilning 28-dekabrida kashf qilgan edi. Biroq, ilmiy guruh rahbari Maykl Braun, avvaliga to‘la ishonch 
hosil qilish uchun, qo‘shimcha dalillarni o‘rganishga kirishdi. U 2005 yilning 7-iyuliga yangi osmon jismining 
kashf qilingani haqida ma’ruza-e’lon tayyorlagan edi. Lekin oilaviy sabablarga (shu kuni Braun qiz farzand 
ko‘rgan edi) ko‘ra bu chiqishni keyinga surishga majbur bo‘lgan. Bu orada, Ispaniyalik astronom olim va 
talaba, Kaliforniyadagi tadqiqotlardan mutloq bexabar holda, Serra-Nevada rasadxonasidagi 36-santimetrli 
teleskop yordamida Haumeani kashf etishdi. Ular olgan ma’lumotlar Malyorka universitetida qayta tekshirib, 
tasdiqlangach, ispanlar o‘z kashfiyotlari haqida 2005 yilning 29 – iyul kuni e’lon qilishdi.
Dastavval, bu obyektga shartli nom sifatida 2003 EL
61
biriktirildi. AQSH guruhi bu obyektga «Santa» 
(Santa Klaus) degan om berishgan. Chunki u nasroniylarning milod bayramidan keyin kashf qilingan edi. 
Ispanlar esa unga, Iberiya bahor ma’budasining nomi - «Ataetsina»ni taklif qilishdi. 17-sentyabr, 2008 yilda, 
Devid Rabinovits taklif etgan nom – Haumea (Gavay orollari xalqlarining hosildorlik ma’budasi) rasman 
tasdiqlandi va Haumea Quyosh tizimining karlik sayyoralari safiga kiritildi.
Haumea orbitasi ham arxiv fotosuratlari asosida 1955 yilga qadar qayta tekshirilgan. U ekliptikaga 
nisbatan 28,2° burchak ostida og‘gan. Orbita ekstsentrisiteti 0,1975. Orbitasining katta yarim o‘qi, 42,98 a.b. 
(6,43 milliard km). Haumeadan Quyoshgacha eng uzoq masofa 51,47 (7.7 milliard km), eng yaqinlashganida 
esa, 34,49 (5.16 milliard km). Haumeaning Quyosh atrofida to‘liq aylanib chiqish davri 281,8 yil.
Haumeaning massasi uning tabiiy yo‘ldoshlariga ko‘ra aniqlangan va u (4,004±0,040)·10
21
kg ni(Pluton 
massasining taxminan 38% qismi) tashkil qiladi. O‘rtacha zichligi taxminan 2,6-3,34 gr/sm
3
atrofida. 
Haumeaning o‘z o‘qi atrofida aylanish davri va orbita tekisligiga nisbatan og‘ish burchagi hozircha noma’lum. 
2005 yilda Haumeaning ikkita tabiiy yo‘ldoshi – Xiiaki ((136108) Haumea I Hiʻiaka) va Namaka 
((136108) Haumea II Namaka) aniqlangan. Ular haqida ma’lumotlar juda taqribiy va hozircha Xiiaki 

350 
km diametrga ega va Haumeadan 49,9 ming km masofada, 48,9 kunda aylanib chiqishi hisoblangan. Namaka 
esa, 18 kunda Haumeani aylanib chiqadi va uning o‘lchamlari Xiiakiga nisbatan deyarli ikki barobar kichik.