Astronomiyadan ma’lumotnomalar

Serera
 
Pluton
 
Haumea
 
Makemake
 
Erida
 
KSM
 bo‘yicha raqami 
1 
134340 
136108 
136472 
136199 
Quyosh tizimidagi hududi 
Asteroidlar 
belbog‘i 
Koyper 
belbog‘i
 
Koyper 
belbog‘i
 
Koyper 
belbog‘i
 
Tarqoq 
disk 
Diametri (km)
yoki o‘lchamlari 
975×909 
2360±20 
1960×1518×996 
1500×1420 
2326±12 
Massasi 
(kg) 
9,5·10
20
1,305·10
22
4,2·10
21
~1,67·10
22
Ekvatorial radiusi (o‘rt) 
km 
471 
1148.07 
~750 
~1300 
Hajmi 
*
0.0032 
0.053 
0.013 
0.013 
0.068 
Zichligi (t/m
3
) 
2.08 
2.0 
2.5 
Ekvatoridagi erkin tushish 
tezlanishi 
0.27 
0.60 
~0.68 
Birinchi 
kosmik 
tezlik 
(
km/soniya
) 
0.51 
1.2 
Orbita radiusi 
a.b. 
2.5-2.9 
29.66-49.30 
37.77-97.56 
O‘z o‘qi atrofida aylanish 
davri (
kun
) 
0.3781 
-6.38718 
Quyosh atrofida aylanish 
davri (
yil
) 
4.599 
248.09 
557 
O‘rtacha 
orbital 
tezligi 
(
km/soniya
) 
17.882 
4.666 
3.437 
Orbita ekstsentrisiteti
0.08 
0.24880766 
0.44177 
Orbitasining og‘ish burchagi 
10.587° 
17.14175° 
44.187° 
Ekvator tekisligining orbita 
tekisligiga nisbatan qiyaligi 
4° 
119.61° 
Sirtidagi o‘rtacha harorat (K) 
167 
40 
30 
Tabiiy yo‘ldoshlari soni 
0 
5
 
2 
0 
1 
Kashf qilingan sanasi 
01.01.1801 
18.02.1930 
28.12.2004 
31.03.2005 
05.01.2005 
1
Bu o‘rinda, osmon jismining o‘z gravitatsiyasi evaziga, o‘z yaqin atrofidagi kichikroq jismlarni tortib yoki itarish orqali, o‘z 
hududida katta ta’sirga ega bo‘lishi nazarda tutilmoqda.
*
Yerning hajmiga nisbatan 

---

Astronomiyadan ma’lumotnomalar
www.Orbita.Uz
kutubxonasi 
55
w
w
w
.O
r
b
it
a
.U
z
m
a
’
lu
m
o
tn
o
m
a
la
r
m
a
r
k
a
z
i.
Shunisi qiziqki, karlik sayyoralar ichida faqat Pluton katta 
sayyoralar safidan, karliklar turkumiga qayta tasniflangan. Ya’ni, 
maqomi (toifasi) pasaytirilgan. Qolganlari esa, aksincha, oddiy 
asteroidlar turkumidan chiqarilib, amalda yangi maqomga 
ko‘tarilgan. Ushbu beshta karlikdan tashqari, diametri 600 km 
atrofida bo‘lgan yana ko‘plab osmon jismlari, xususan Ork, 
Sedna, Kvavar, Varuna, Salatsiya, Iksion kabilar karlik sayyora 
maqomiga ega bo‘lishga nomzod hisoblanadi. Undan tashqari, 
Plutonning tabiiy yo‘ldoshi sifatida qarab kelinayotgan Xaron 
uchun ham XAI maxsus rezolyutsiya tayyorlamoqda. Agar bu 
rezolyutsiya qabul qilinsa, Xaron ham karlik sayyoralar safiga 
kiritilishi mumkin. Chunki Xaron: o‘lchamlariga ko‘ra, karlik 
sayyoralar talabiga to‘la javob beradi; shuningdek uning Pluton bilan barisentri, Pluton ichida joylashgan 
nuqtada emas, balki, Pluton bilan o‘zaro ta’sir kuchlari markazida joylashgan fazoviy nuqtada joylashgan. 
Umuman olganda, Xaronni Plutonning tabiiy yo‘ldoshi sifatida emas, balki, Pluton-Xaron qo‘shsayyorasi 
sifatida qarovchilar ham yo‘q emas.
Quyida karlik sayyoralarning ba’zilari bilan tanishib chiqamiz. 
Avvalo, uzoq vaqt (76 yil) davomida, Quyosh tizimidagi 9-sayyora sifatida qaralgan Pluton haqida batafsil: 
Pluton -
*
______
*
______
*