Asotirlar va qahramonlik qissalari. Qadimgi qo’shiqlar va lirik she’rlarning mavzu doirasi

Asotirlar va qahramonlik qissalari. Qadimgi qo’shiqlar va lirik she’rlarning mavzu doirasi

Asotirlar va qahramonlik qissalari. Qadimgi qo’shiqlar va lirik she’rlarning mavzu doirasi

• 
  0 ‘zbck adabiyoti tarixining qadimgi davrlari yoki eng
  
• 
  qadimgi adabiy yodgorliklarini o ‘rganishga bag‘ishlangan
  
• 
  d arslik va q o ‘lla n m a la rd a , sh u n in g d e k , b o sh q a
  
• 
  tadqiq o tlard a ham «maqol». «marsiya». «munozara»,
  
• 
  «afsona», «asotir», «rivoyat» kabi janrlar to ‘g‘risida so‘z
  
• 
  yuritiladi. Aslida bu adabiy atamalar arab tili mahsuli bo'lib,
  
• 
  bu tu sh u n c h a la r turk iy xalqlarning adabiy-m adaniy
  
• 
  hayolida islomdan so‘nggi davrlarda yuzaga kelgan. Lekin
  
• 
  q ad im g i tu rk iy a d a b iy o td a y u q o rid a g i a ta m a la rn i
  
• 
  ifodalaydigan turkiy tildagi so ‘z, iboralar mavjud edi.
  
• 
  Demak, har bir davrningadabiyotidagi janrlar yoki vaznlari
  
• 
  o ‘rganilganda shu davrga xos atamalardan foydalanish
  
• 
  ilmiy-amaliy ahamiyatga ega
  

• 
  Qadimgi turkiy xalqlar og'zaki ijodining janr va vazn
  
• 
  xususiyatlarini aniqlash ham da adabiy atam a sifatida
  
• 
  nomlashga asos bo'ladigan manbalar mavjuddir. M ahmud
  
• 
  Koshg‘ariyning «Dcvonu lug‘otit turk» kitobidagi adabiy
  
• 
  atamalar hamda ayrim adabiy janrlarning nomini ifodalashi
  
• 
  mumkin bo‘lgan so'zlar, qadimgi tosh va yozma bitiklar,
  
• 
  shuningdek, qadimgi turkiy xalqlar o g ‘zaki ijodidagi
  
• 
  m azm un, g‘oya ham da obrazlarning tadrijiy takomili
  
• 
  natijasi: Yusuf Xos Hojibning «Qutadg‘u bilig» dostonidagi
  
• 
  ayrim tasvir va atamalar mavzuni yoritishga xizmat qiladi.
  
• 
  Q adim gi tu rk iy x a lq la r o g 'z a k i ijodining ja n r
  
• 
  xususiyatlarini o'rganish mavzusi adabiyotshunosligimizda
  
• 
  qisman b o ‘lsa-da yoritilgan.
  

• 
  Q oshug‘ - s h e ’r, qasida, q o ‘shiq
  
• 
  janrlarining m a’nosini umumlashtirgan. QOSHUG’ so ‘ziga izoh berilar ckan. ir qo‘shildi iborasi
  
• 
  keltiriladi. Buning m a ’nosi she’r aytildi, q o ‘shiq lo'qildi
  
• 
  iboralariga to ‘g ‘ri keladi. Professor S.M utallibov shu
  
• 
  o ‘rinda q oshug' haqida fikr y u ritar ekan, «Qoshug‘
  
• 
  s o ‘zining asl m a ’nosi bir s o ‘zning boshqa s o ‘zlarga
  
• 
  qo'shilishi, m a ’lum bir vazn talab qilgan miqdordagi so'zlar
  
• 
  q o ‘shilmasi - tizmasi» deb yozadi. Demak, she’riy yo'lda
  
• 
  yozilgan asarlarga nisbatan qo'shiq atamasining qo'llanishi
  
• 
  shu t a ’rifga mos tushadi. Quyidagi to'rtlikda shunday
  
• 
  m a’no, ya’ni q o ‘shiq atamasi she’riy usulda bitilgan xabar
  
• 
  mazmunini ifodalagan
  

• 
  Qadimgi turkiy xalqlar yaratgan adabiy asarlarning
  
• 
  syujeti miloddan avvalgi asrlarda turkiy xalqlar yashagan,
  
• 
  harbiy yurishlarda bo'lgan hududlarda endilikda istiqomat
  
• 
  qiiayotgan xalqlarning adabiyotiga ham singib ketgan.
  
• 
  Promet.у haqidagi asotir va afsonalar, nemislarning
  
• 
  Nebuuiengular haqida qo'shiq», gruzinlarning «Amiran»,
  
• 
  «Yu'Ibars terisini yopingan pahlavon», fors va arab t Ulan'da
  
• 
  yaratilgan tarixiy va badiiy asarlar da Afrosiyob haqida
  
• 
  mavjud adabiy syujetlar, rus-slavyan xalqlari о ‘rtasidagi Alp er
  
• 
  (Alp Er) nomiga mansub afsonalar shunday xususiyatga ega.
  

O’tluk….

• 
  «Devonu lug‘otit turk»da o ‘git, nasihat ruhidagi she’rlar
  
• 
  o‘tIuk deb nomlanadi. Ba’zan bu atama m a’nosini o‘vo‘t
  
• 
  so‘zi ham ifodalagan. 0 ‘vo‘t asli o'gitdir. 0 ‘tluk tarbiya
  
• 
  mavzusidagi bir necha bandli o ‘git ham da nasihatlardir.
  
• 
  Devonda qofiyalanish tizimiga ko 'ra o ‘tluk janriga xos
  
• 
  ikkita she’r parchalari saqlanib qolgan
  

Yig’i-yo’qlov….

• 
  Qadimgi turkiylarda biror shaxsning o'limi munosabati
  
• 
  bilan odamlar to'plamb. ko'z yosh to‘kishi yig‘i-yo‘qlov.
  
• 
  vafot etgan kishining sifatlarini aytib yigiagan, o ‘z g‘amanduhini t o ‘kib, k o 'z yoshi qilganlar yig'ichidir. Shu
  
• 
  jih atd an qaraganda, hozirgi adabiyotshunosligim izda
  
• 
  qadimgi turkiy adabiyotga nisbatan qo‘llaniladigan marsiya
  
• 
  janri (masalan, «Alp Er To'nga» marsiyasi)ni yig‘i-yo‘qlov
  
• 
  atamasi bilan umumlashtirish xato hisoblanmaydi.
  

http://fayllar.org