Аsoslari Darslik

7.6. Ko‘pik hosil qiluvchilar 
 
Etarli darajada mustahkam uchmaydigan ko‘pik hosil qiladigan sirt-aktiv 
moddalar ko‘pik hosil qiluvchilar deyiladi. Sirt-aktiv moddalar suyuqlik - havo 
chegarasida adsorbtsiyalanuvchi va shu chegarada sirt tarangligini kamaytiruvchi 
geteroegen moddalardir. 
Ko‘pik hosil qiluvchi moddalar mineral zarrachalarni bo‘tana orasiga ko‘tarib 
bera oladigan ko‘p miqdordagi mayda pufakchalarni hosil qila olishi kerak. Ko‘pik 
hosil 
qiluvchining 
molekulalari 
suyuqlik 
havo 
chegarasida 
shunday 
joylashadilarki, ularning polyar qismlari suv tarafga, polyarmas qismlari esa havo 
fazasiga yo‘nalgan bo‘ladi. Amalda ko‘pik hosil qiluvchilar sifatida quyidagi 
moddalar ishlatiladi. 

---

90 
Krezil kislotasi koks sanoatida olinadi. Uchta aromatik spirt: fenol S
6
N
5
ON, 
krezol S
6
N
5
SN
2
ON va ksilenol S
6
N
5
(SN
2
)
2
ON larning aralashmasidan iborat. Biroz 
bo‘lsada to‘plovchi xususiyatiga ega va zaxarli. 
Og‘ir piridin - koks sanoatida olinadi. Aktiv qismi bo‘lib xinolin S
9
N
7
N 
hisoblanadi.
Ko‘pik hosil qiluvchi IM-68 6 - 8 uglerod atomiga ega uchta spirtning 
aralashmasidan iborat. IM-68 tarkibiga geksil spirti-S
6
N
13
ON, geptil spirti- 
S
7
N
15
ON va oktil spirit - S
8
N
17
ON kiradi. Bu ko‘pik hosil qiluvchi zaxarli emas 
va to‘plovchi xususiyatini namoyon qilmaydi. 
7.7.Muhitning regulyatorlari 
 
Muhitning regulyatorlari minerallarning flotatsiyasi ketayotgan muhitning 
ishqoriyligini o‘zgartirishga ishlatiladi. 
Muhitning ishqoriy yoki kislotali xossalari rN ko‘rsatgich yoki vodorod yoki 
gidrooksil ionlari kontsentratsiyasi bilan xarakterlanadi. 
Vodorod ko‘rsatkich rN deb vodorod ionlari kontsentratsiyaning manfiy 
logarifmiga aytilaldi: 
rN = - Lg [N
+
] 
Kislotali muhitda vodorod ionlarining kontsentratsiyasi gidrooksil ionlarining 
kontsentratsiyasidan katta, ishqoriy muhitda esa, buning teskarisi, gidrooksil 
ionlarining kontsentratsiyasi vodorod ionlarining kontsentratsiyasidan katta.
Kislotali muhitda pH < 7 
Ishqoriy muhitda pH > 7 
Neytral muhitda esa pH = 7 
Flotatsiyaning natijalari bo‘tanadagi vodorod ionlarning kontsentratsiyasiga 
bog‘liq bo‘ladi. Shuning uchun vaqti-vaqti bilan suyuq fazaning rN i tekshirib 
turiladi va berilgan ishqoriylikni reagentlar qo‘shib ushlab turiladi. Nordon muhit 
hosil qilish uchun sulfat kislotasi, ishqoriy muhit hosil qilish uchun ohak yoki soda 
solinadi.