Аsoslari Darslik

 
 

---

160 
XULOSA 
Mazkur darslik foydali qazilmalarni boyitishning xalq xo‘jaligidagi o'rni, 
foydali qazilma va boyitish mahsulotlarining sifati ulardagi qimmatbaho (foydali) 
komponent, qo‘shimchalar, yo‘ldosh elementlarning miqdori, yani qimmatbaxo 
komponent - bu foydali qazilma qazib olinayotgan element yoki tabiiy birikma 
bo`lib, mis, qo‘rq’oshin, temir, asbest misli, q’o‘rq’oshinli, temirli va asbestli 
rudalarda tegishli ravishda qimmatbaxo komponentlar hisoblanadi. Qo‘shimchalar 
bo`lsa, foydali va zararl bo‘lishi mumkin. Foydali qo‘shimcha - foydali qazilmada 
uncha ko‘p bo‘lmagan miqdorda mavjud bo‘luvchi, qimmatbaho komponentga 
ilashib uning sifatini yaxshilovchi va ajralishini osonlashtiruvchi element yoki 
tabiiy birikmadir. Zararli qo‘shimchalar bo`lsa, foydali qazilmada uncha ko‘p 
bo‘lmagan miqdorda mavjud bo‘luvchi, qimmatbaxo komponentga ilashib uning 
sifatiga salbiy ta’sir etuvchi va ajralishini qiyinlashtiruvchi elementlar yoki tabiiy 
birikmalardir. Bulardan tashqari yo‘ldosh elementlar mavjuddir, ular qazilma 
tarkibida uncha katta bo‘lmagan miqdorda uchraydi, foydali qazilma tarkibidan 
ajratish uni yer qa’ridan asosiy qimmatbaxo komponent bilan birga qazib 
olinayotganligi uchungina iqtisodiy jixatdan maqsadga muvofik bo‘lgan 
qimmatbaxo 
komponent 
hisoblanadi, 
shuningdek, 
ajratib 
olinadigan 
mahsulotlarning yirikligi va namligi bilan aniqlanishi, ruda va boyitmalarga 
qo‘yiladigan talablar, boyitish usullari, sxemalari va boyitishning texnologik 
ko‘rsatkichlari ko'rib chiqilgan.
Foydali qazilmalarni boyitishda quyidagi jarayonlar, tayyorlash jarayoni, 
asosiy jarayon va yordamchi jarayonlar olib borilishi, bu jarayonlar ketma 
ketliklar natijasida yani, tayyorlash jarayoni ruda bo`laklarini yuzasini ochib bersa, 
asosiy jarayon minerallarni tarkibida boyitma va chiqindini ajratib oladi, 
yordamchi jarayonlarni vazifasi, boyitma va chiqindini qayta ishlashdir. 
Bu jarayonlarning barchasida, albatta, dastgohlar va uskunalar ishlatilishi 
natijasida ularni tuzilishi va ishlash tartiblari berilgan.
Shuningdek turli xildagi foydali qazilmalarni boyitishning nazariyasi va 
amaliyoti keltirilgan.
Imkon darajasida boyitish 
fabrikalarida boyitish 
maxsulotlarini
suvsizlantirish va changni ushlash masalalari bayon qilingan.
Darslikdan konchilikka oid hamma mutaxassisliklarda o‘qiydigan, rangli - 
qora metallar metallurgiyasi mutaxassisligi talabalari ham foydalanishlari mumkin. 

---

161