Asoslari 1-mavzu. Fanning predmeti, maqsadi, vazifasi va o’rganish usullari

Internet saytlari

18.www. agribusiness.ru.

19.www. timacad.ru.
20.www.kubagro.ru.
21.www.ukragroconsult.net

1. 
   “Agrobiznesni tashkil etish” fanining mazmuni, mohiyati va maqsadi.
   
2. 
   

Agrobiznes- bu bozor iqtisodiyoti sharoitida qishloq xo’jaligini zarur resurslar bilan ta’minlash, oziq- ovqat va texnik xom ashyolarni ishlab chiqarish, qayta ishlash, taqsimlash bo’yicha izchil tadbirlarni amalga oshirish bo’yicha chora-tadbirlarni muvofiqlashtirishning o’ziga xos shakli hisoblanadi.
Boshqacha aytganda, agrobiznes qishloq xo’jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish jarayonini emas, balki uni qayta ishlash, saqlash va tashish, qishloq xo’jaligi uchun texnika va o’g’itlarni ishlab chiqarishni o’z ichiga olgan ASMning shakllaridan biridir. Agrobiznes har qanday mamlakatning iqtisodiy tizimining muhim elementidir. Qishloq xo’jaligi mahsulotlarini ishlab chiqaruvchilar faoliyatining samaradorligi aholining turmush darajasi bilan bevosita bog’liq. Shuning uchun ASMning samaradorligini yuqori darajada oshirish uchun yangi texnologiyalarni ishlab chiqish juda muhimdir.
Agrobiznes ASM doirasida faoliyat yuritadi, bu oziq-ovqat va boshqa qishloq xo’jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish, aholini ushbu mahsulotlar bilan ta’minlash, qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishi va qayta ishlash sohasi uchun mashina va mexanizmlarni ishlab chiqarish, qishloq xo’jaligining ishlab chiqarish va ijtimoiy infratuzilmasini o’z ichiga oladi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida qonuniy ravishda daromad topishga yo’naltirilgan qishloq xo’jaligi bilan bog’liq har qanday faoliyat turi agrobiznes deb yuritiladi. 
Shunga muvofiq agrobiznes o’z ichiga: 

• 
  qishloq xo’jaligi ishlab chiqarish sohasidagi tadbirkorlikni;
  
• 
  qishloq xo’jaligi mahsulotlarini tayyorlash va iste’molchiga yetkazib berish bilan bog’liq tadbirkorlikni: 
  
• 
  qishloq xo’jaligi mahsulotlarini sotish va vositachilik bilan shug’ullananuvchi firmalar tadbirkorligini; 
  
• 
  agrar sohaga xizmat qiluvchi ixtisoslashgan banklar, sug’urta va moliya kompaniyalari faoliyatini oladi. 
  

Shuning uchun agrobiznes avval faqat sof qishloq xo’jaligi tarmog’ining o’zi bilan cheklangan bo’lsa, hozirda esa agrosanoat majmui (ASM)ni kamrab olgan. ASM - qishloq xo’jaligi bilan sanoat integrasiyasining hosilasi hisoblanadi. 
Agrobiznes nazariyasi asoschilari 1958 yilda "Agrobiznes konsepsiyasi" kitobini muallifi amerikalik iqtisodchilar Djon Devis va Rey Goldberglardir¹. Rey Goldberg agrobiznes bo’yicha doimiy faoliyat yurituvchi xalqaro seminarning doimiy rahbaridir.
Agrobiznes olimlar tomonidan qishloq xo’jaligini ta’minlash sohasidagi xizmatlarni ishlab chiqarish va taqsimlash bo’yicha barcha operasiyalar to’plami; fermer xo’jaliklarida ishlab chiqarish operasiyalari; qishloq xo’jaligi xom ashyosini saqlash, qayta ishlash va sotish bo’yicha operasiyalar va undan yaratilgan iste’mol tovarlari ushbu mahsulotlarga bo’lgan talabni to’liq ta’minlash sharoitida daromadni maksimal darajada oshirish maqsadida taqdim etiladi.
Agrobiznes iqtisodiyotning bozor modeli sharoitida qishloq xo’jaligini zarur resurslar bilan ta’minlash va oziq — ovqat va texnik xom ashyoni ishlab chiqarish, qayta ishlash, taqsimlash bo’yicha izchil operasiyalarni amalga oshirish bo’yicha chora-tadbirlarni muvofiqlashtirishning o’ziga xos shakli hisoblanadi. Agrobiznesning maqsadi-ehtiyojni qondirish orqali daromadni maksimal darajada oshirish.
Qishloq xo’jaligi bo’lmagan fermer xo’jaliklari agrosanoat kompleksining ishlab chiqarish tizimida rivojlangan mamlakatlarda ustunlik ularning agrobiznes institutlarining yetakchi ahamiyatini belgilaydi.
Rivojlangan bozor sharoitida agrorbiznesning keng tarqalgan dastlabki shakli fermerlik (dehqonchilik) faoliyati bilan shug’ullananish bo’lib, u qishloq xo’jaligida kichik biznesning ko’rinishidir. U ko’proq oilaviy xarakterda bo’lib, o’z mulki va mehnatiga asoslanadi, yollanma mehnat qo’shimcha ahamiyatga ega. Fermerlikning afzalliklari: 

• 
  unda mulk va mehnat ajralmagan, demak o’zi uchun ishlanadi;
  
• 
  u iqtisodiy mustaqil va bozor uchun ishlaydi; 
  
• 
  manfaat va mas’uliyat yagona faoliyatning ikki uzviy qismi sanaladi; 
  
• 
  tobora ko’p foyda olish uning yagona intilishi emas, nisbatan kam daromadga ham qanoat qilish imkoni bor, ko’pincha u davlat himoyasida bo’ladi; 
  
• 
  fermer mehnati yollanma mehnatdan samarali va unumliroqdir.
  

Agrobiznes shakllaridan biri agroklasterlardir. U qishloq xo’jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish, qayta ishlash, iste’molchiga yetkazib berish jarayonlari bilan shug’ullananadi.
Agrobiznesning yirik ko’rinishi agrosanoat birlashmalaridir. Ular faoliyati bir-biri bilan bog’liq mustaqil korxonalarning integrasiyasining natijasidir. Masalan, meva - sabzavotchilik xo’jaliklari va ularning mahsulotini qayta ishlovchi, saqlovchi, sotuvchi zavod, savdo tarmoqlari kabilardir. Ular mulki ikki qismdan iborat: tarkibiy-tashkiliy tuzilmalar, xo’jaliklar mulki va jamoaning kooperativ mulki. 
Agrar siyosat-bu nafaqat qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishini, balki agrobiznesni tashkil etish sohasidagi barcha tadbirkorlik faoliyatini jadal rivojlantirishga qaratilgan chora-tadbirlar majmui hisoblanadi.
Yirik majmualar va qishloq xo’jaligi korxonalarining moddiy-texnik ta’minotini yaxshilash, qishloqni ijtimoiy rivojlantirish, qishloq aholisi faoliyatining innovasion ishlanmalarini joriy etish agrar siyosatning ustuvor yo’nalishlariga aylanishi zarur.
Agrobiznes qishloq xo’jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish va sotishga qaratilgan ASM tizimida iqtisodiy tadbirkorlik faoliyati sifatida belgilanishi mumkin. Bunday biznesning asosini yagona bo’lgan bozor tashkil etadi.
Agrobiznesning maqsadi qishloq xo’jaligi mahsulotlariga bo’lgan talabni to’liq qondirish orqali daromadlarni maksimal darajada oshirishdir.
Bugungi zamonaviy iqtisodiyyotni raqobatbordoshligi sharoitida mahalliy agrobiznes ichki va tashqi bozorda sog’lom raqobat qilish qobiliyatiga muhtoj. Buning uchun esa, bugungi kunda agrobiznesni tashkil etish va uni boshqarish ilmini chuqurroq o’rganishni talab etadi.
Agrobiznesni tashkil etishning o’ziga xos xususiyati biznesning ishlab chiqaruvchilar va qayta ishlash tarmoqlari subyektlari o’rtasidagi yaqin hamkorliklari va o’zaro munosabatlarini o’rnatishdir. Bu yerda xususiy tadbirkorlar va firmalar, keyinchalik qishloq xo’jaligi mahsulotlarini sotishdan foyda ko’radilar.
Qishloq xo’jaligini samarali rivojlantirish uchun zarur bo’lgan zamonaviy texnika va uskunalarni ishlab chiqaruvchi kompaniyalar bilan yaqin hamkorlik ham muhim ahamiyatga ega.