Асосий ривожланиш тенденция ва йўналишларини аниқлаб олиш муҳим аҳамият касб этади

 
@ Ишлаб чиқариш омиллари нархининг мувозанатлашуви (factor price equalization 
theorem) (Xeksher-Olin-Samuelson teoremasi) — халқаро савдо савдо олиб борувчи 
мамлакатларда гомоген ишлаб чиқариш омилларининг мутлақ ва нисбий нархларини 
мувозанатлашувига олиб келади.
 
Нисбий нархларнинг мувозанатлашуви теоремасининг график талқини 1-расмда 
ифодаланган.
 

---

24 
2.2.5.-расм. Ишлаб чиқариш омиллари нархининг мувозанатлашуви. 
Капитал нархи (r) 
орқали 
ифодаланган 
меҳнат нархи (w), яъни 
меҳнатнинг 
ишлаб 
чиқариш 
омили 
сифатидаги 
нисбий 
нархи (w/r) горизонтал. 
1-товарнинг 
2-товар 
нархи 
орқали 
ифодаланган 
нисбий 
нархи 
(Р
1
/Р
2
) 
эса 
вертикал 
ўққа 
жойлаштирилган.
Меҳнатнинг ишлаб 
чиқариш 
омили 
сифатидаги нисбий нархи Ўзбекистонда OG, Японияда эса OI ни, мос равишда 1-товарнинг 
нисбий нархи Ўзбекистонда OF, Японияда эса OD ни ташкил этади. Мамлакатлар ўртасида 
савдо бошланмасдан олдин Ўзбекистонда A, Японияда B нуқтада бозор мувозанатига 
эришилган. Ўзаро савдодан аввал (w/r) нисбат Ўзбекистонда Японияга нисбатан кичик 
бўлгани учун у меҳнат сиғимли 1-товарни, Япония эса капитал сиғимли 2-товарни ишлаб 
чиқариш бўйича нисбий устунликка эга.
Савдо бошланганидан кейин Ўзбекистон меҳнат сиғимли 1-товарга ихтисослашгани 
боис бу мамлакатда меҳнатга нисбий талаб ошиб боради, бу меҳнатнинг нисбий нархи 
(w/r)нинг ортиб боришига, ушбу ҳолат ўз навбатида 1-товарнинг нисбий нархи (
P
1
/P
2
)нинг 
кўтарилишига олиб келади. Япония капитал сиғимли 2-товарга ихтисослашгани боис бу 
мамлакатда капиталга нисбий талаб ошиб бориши капиталнинг нисбий нархи (r/w)нинг 
ортиб боришига ёки меҳнатнинг нисбий нархи (w/r)нинг пасайишига, бу эса ўз навбатида 2-
товарнинг нисбий нархи (