Асосий ривожланиш тенденция ва йўналишларини аниқлаб олиш муҳим аҳамият касб этади

“Маршалл плани” – 
АҚШнинг давлат котиби Ж.Х.Маршалл томонидан 1947 йилнинг 5 
июнида илгари сурилди, АҚШ томонидан Иккинчи жаҳон урушида вайрон бўлган европа 
мамлакатлари хўжалигини тиклаш ва ривожлантириш учун берилган иқтисодий ёрдамдир. 
Европанинг 17 давлати (собиқ СССР ва социалистик йўлни танлаган Шарқий Европанинг 
барча давлатларидан ташқари) аъзо бўлган эди. Маршалл режасига кўра 4 йил ичида 14 
млрд. долл. ёрдам уюштирилди. Кўрсатилган ёрдамнинг 60 %дан кўпроғи Буюк Британия, 
Франция, Италия ва Ғарбий Германияга тўғри келган эди. Бу давлатлар иқтисодиёти 50-
йиллардан сўнг тез ривожланиш даврига қадам қўйди. 
“Маунтбэттена плани” – 
иккинчи жаҳон урушидан сўнг ўз мустамлакачилик таъсирини 
сақлаб қолишга интилган инглиз босқинчилари Ҳиндистоннинг икки доминионига – 
Ҳиндистон иттифоқи ва Покистонга бўлиб юбориш тўғрисидаги режа бўлиб, бўлинишда 
асосан аҳолининг будда ва ислом (мусулмон) динига мансублигига кўпроқ эътибор берилган. 
Унда ҳудуднинг миллий ва хўжалик жиҳатдан бутунлиги мутлақо ҳисобга олинмади, мавжуд 
бўлган саноат корхоналарининг асосий қисми Ҳиндистон ҳудудида қолган бўлса, уларни 
хомашё билан таъминловчи районлари эса Покистон ҳудудида қолди. Бу эса, албатта икки 
мамлакатнинг сиёсий ва ижтимоий-иқтисодий жиҳатдан ривожланишини ниҳоятда 
мураккаблаштириб юборишга олиб келган эди. Бироқ, Буюк Британия парламенти кўпчилик 
овоз билан “Маунтбэттена плани”ни қонун сифатида 1947 йилнинг 15 августида қабул 
қилиб, “Ҳиндистон”ни мустақил давлат деб эълон қилди.
Махсус қарз олиш ҳуқуқи
— халқаро валюта фондининг махсус ҳисобларидаги кредит 
ёзувлари кўринишидаги халқаро активлар (яъни заҳира ва тўлов воситалар) бўлиб, уларнинг 
миқдори ХВФга аъзо-мамлакатларнинг квоталарига мос келади.
Мағриб давлатлари бўйича иқтисодий ташкилот – 
бу ташкилот 1974 йилда ташкил 
топган бўлиб Мағриб мамлакатлари (Жазоир, Ливия, Марокаш ва Тунис) бўйича 
умумиқтисодий консультатив комитет номи билан ҳам машҳурдир. 
Монетаризм
— бу назарияга кўра, давлат томонидан пул массасини ўсиш суръатлари 
барқарор ушлаб турилади (йилига 3-5%.атрофида) Давлат ҳаражатлариниқис қартириш 
хусусий капитал учун бир иқтисодиётдан бошқасига эркин оқиб ўтиш имкониятларининг 
очади. Бу эса ўз навбатида мамлакатда янги иш жойларини яратиш ва аҳоли турмуш 

---

181 
фаровонлигини ошириш имкониятинии беради.