Н архларни эркинлаштиришнинг кейинги босқичида (1993 йил) келишилган улгуржи нархларни давлат томонидан тортибга солиш тўхтатилди. Қатъий белгиланган ва давлат томонидан тартибга солиб туриладиган нархларда сотиладиган товарлар ва кўрсатиладиган хизматларнинг сони анча қисқарди.
Нархларни эркинлаштиришнинг навбатдаги босқичида (1994 йил октябрь-ноябрь) халқ истеъмол моллари асосий турларининг нархлари эркин қўйиб юборилди, транспорт ва коммунал хизматларнинг тарифлари оширилди. Шундай қилиб, республикада иқтисодиётни ислоҳ қилишнинг биринчи босқичи нархларни босқичма-босқич (уч босқичда) тўлиқ эркинлаштириш билан тугади. Нархларни эркинлаштириш аҳолини ишончли иқтисодий ва ижтимоий ҳимоялаш тадбирлари билан бирга олиб борилди.
Давлат томонидан турли компенсациялар мақсадидаги жамғармалар тузилди, иш ҳақи, пенсия ва стипендияларнинг энг кам миқдори мунтазам суратда ошириб борилди, болалар учун нафақалар жорий этилди. Аҳолининг муҳтож қисмига ёрдам кўрсатилди, имтиёзли солиқ ставкалари жорий этилди.
Айнан самарали ва оқилона нарх сиёсати воситасида мамлакатимизда бирламчи эҳтиёжга эга бўлган товарларни ишлаб чиқариш йўлга қўйилди. Бу эса, биринчидан, аҳолининг мазкур товарларга бўлган эҳтиёжларини миллий ишлаб чиқариш томонидан тўла ва сифатли таъминлаш имконини берди. Икинчидан эса, озиқ-овқат ва бошқа стратегик аҳамиятга эга бўлган товарларнинг ўзимизда етарли ҳажмда ишлаб чиқариш имкониятининг қўлга киритилиши, республикамизнинг бошқа мамлакатлардан қарамлигини бартараф этиб, иқтисодий хавфсизликни таъминлади.
Тадқиқот иши доирасида биз дори воситаларига нарх белгилашнинг амалдаги ҳолатини ўрганишга ҳакаракт қилдик.
Аҳолини дори воситалари ва тиббиёт буюмлари билан таъминлашни янада яхшилашга доир чора-тадбирлар тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Президентининг қарори:
Аҳоли ва тиббиёт муассасаларининг арзон ва сифатли дори-дармон воситалари ҳамда тиббиёт буюмлари билан таъминланганлик даражасини янада ошириш, уларнинг нархини белгилаш бўйича очиқ-ошкора механизмни жорий этиш, мамлакатимизда арзон ва сифатли препаратлар бўлишига қарамасдан ташхис қўйиш ва даволаш стандартларида кўзда тутилмаган ҳамда асосан қиммат импорт дори-дармон воситаларини тавсия этиш каби номақбул амалиётнинг олдини олиш ва келгусида бундай ҳолатларга йўл қўймаслик мақсадида:
2017 йилнинг 1 январидан: четдан олиб келинадиган, шунингдек, мамлакатимиз ишлаб чиқарувчиларидан сотиб олинадиган дори-дармон воситалари ва тиббиёт буюмларини улгуржи ва чакана сотиш, уларни етказиб беришда иштирок этувчи воситачилар сонидан қатъи назар, улгуржи савдо учун сотиб олинган қийматидан 15 фоиздан, чакана савдо учун улгуржи нархидан 20 фоиздан ортиқ бўлмаган миқдорларда белгиланадиган чекланган савдо устамалари қўлланилган ҳолда амалга оширилади.
Дори воситалари ва тиббиёт буюмларни сотишда савдо устамалари қўлланилиши тўғрисида тартиб Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1999 йил 14 январдаги 19-сонли қарорига асосан соғлиқни сақлаш, даволаш-профилактика муассасаларида ва чакана дорихона тармоғида дори воситалари ва тиббиёт буюмларига нарх белгилашнинг ягона тартиби жорий этилган эди.
Дори воситалари ва тиббиёт буюмлари Ўзбекистон Республикаси Марказий банки лицензиясига эга бўлган корхоналар томонидан етказиб беришда қатнашувчи воситачилар сонидан қатъи назар улгуржи савдо учун 20% дан ортиқ бўлмаган холда, маҳаллий корхоналарда ишлаб чиқарилган дори воситалари эса 25% дан ортиқ бўлмаган миқдорлардаги чекланган савдо устамалари қўлланилган холда шартнома нархлари бўйича улгуржи ва чакана савдо тармоғи орқали сотилиши белгиланди.
Масалан:
Дори воситалари ва тиббиёт буюмларни харид (ҳисоб-харид) қиймати (база нархи) сўмларда - 150
Чегараланган улгуржи савдо нархи фоизда - 20
Биринчи сотувчининг сотиш нархи:
сотиб олинган нарх сўмда - 150
устама фоизда - 10
устама суммаси сўмда - 15
сотиш нархи сўмда - 165
4. Иккинчи сотувчининг сотиш нархи:
Сотиб олинган нарх сўмда - 165
Устама солинадиган нарх - 150
Устама фоизда - 10
Устама суммаси сўмда - 15
Иккинчи сотувчининг сотиш нархи сўмда - 180
ЎзР ВМнинг “5” август 2000 й. 307-сонли қарори “ички бозорни дори-дармон воситалари ва тиббиёт буюмлари билан таъминлашга доир қўшимча чора тадбирлар тўғрисида” ЎзР Марказий банкнинг лицензияларига эга бўлган корхоналар томонидан импорт бўйича келтириладиган дори-дармон воситалари ва тиббиёт буюмлари товар етказиб беришда қатнашувчи воситачиларининг сонидан қатъи назар сотиб олиш қийматининг 20% дан кўп бўлмаган миқдорда улгуржи-чакана савдо устамаси қўлланган холда сотилади.
Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози шароитида миллий иқтисодиёт рақобатбардошлиги ҳамда барқарорлигини оширишда нархнинг аҳамияти ошиб бормоқда. Жумладан, Ўзбекистонда қатъий тежамкорлик тизимини рағбатлантириш орқали корхоналарнинг рақобатдошлигини ошириш кўп жиҳатдан маҳсулотлар таннархини пасайтиришга боғлиқдир. Шунга кўра, «Инқирoзгa қaрши чoрaлaр дaстуридa 2009 йилдa бaрчa турдaги энeргия мaнбaлaри вa кoммунaл xизмaтлaрнинг aсoсий турлaри бўйичa нaрxлaрнинг кўтaрилишини чeклaш, яъни улaрни 6-8 фoиздaн oширмaслик мexaнизми ишлaб чиқилгaн»2 бўлиб, мазкур чоралар маҳаллий ишлаб чиқарувчиларнинг рақобатбардош маҳсулотлар яратиш ва экспорт қилиш имкониятларини кенгайтиради.
