Aslanova nozima hakimovna maktabga tayyorlov guruhi bolalarida matematik tasavvurlarni rivojlantirishning metodik asoslari

Birinchidan, bola shunday faoliyat va masalalarni o‘zlashtirishi kerakki,

ularda matematik operatsiyalarni qo‘llashning zarurligi yaqqol ko‘rinib turadi.Bunda

bolada ijtimoiy kompetensiya – hayotiy vaziyatlarda kattalar va tengdoshlar bilan

muloqotda axloq qoidalari va me’yorlariga rioya qilgan holda o‘zini tutish mahoratini

rivojlantirish zarur. Bola o‘ziga tushunarli bo‘lmagan vaziyatlardan kattalar yordami

bilan chiqa oladi. Bu bir tomondan, bolaningamaliy faoliyati bilan bevosita bog‘liq

(tenglashtirish, taqqoslashga oid) masalalar, ikkinchi tomondan, ularga shunday

shartlar kiritiladiki, bunda mazkur masalalarni matematik vositalardan foydalanmay

turib, (masalan, fazoda ajratib qo‘yilgan ikki to‘plamni amalda tenglashtirish va

solishtirish) amalga oshirish mumkin bo‘lmaydi.

---

Ikkinchidan, muhitning shunday munosabatlarni ajratish kerakki, bu

munosabatlarni qo‘llashi bolaga aniq buyumlardan matematik ob’ektlarga o‘tish

(masalan, buyumlarni ma’lum belgilari bo‘yicha guruhga kiritishva shu asosda

to‘plam munosabatlarini, qism-butun munosabatlarni hosil qilish) imkonini beradi.

O‘yinchoqlar, turli geometrik shakllardan foydalanib mashg‘ulot o‘tish bolalarning

bilim va ko‘nikmalarini yanada mustahkamlaydi. Ularda o‘yin kompetensiyasi

rivojlanadi.

Uchinchidan, maktabgacha tayyorlov guruhi bolalari o‘z nutqida matematik

amallarni qo‘llashda anchagina qiynaladilar. Bolada kommunikativ

kompetensiyalarni rivojlantirish maqsadida har bir mashg‘ulotlarda bolalarda

matematik nutqni rivojlantirishga erishish muhim. Bunda matematik atamalarni

boshqa turdagi mashg‘ulotlarda qo‘llash ham yaxshi natija beradi.

Integratsiyalashgan mashg‘ulotlar bolalarga yozish, hisob-kitob, rasm chizish hamda

og‘zaki nutqni rivojlantiribgina qolmasdan, ularning 1-sinfga aqliy jihatdan tayyor

holda kelishini ta’minlaydi.

To‘rtinchidan, bolada bilish kompetensiyasi – atrofdagi olamni ongli ravishda

idrok qilish va olingan bilim, ko‘nikma, malaka va qadriyatlardan o‘quv va amaliy

vazifalarni hal qilish uchun foydalanish ko‘nikmalarini rivojlantirish zarur. Bu

ko‘nikmalar asosida bolalar maktabda daftar kataklariga raqamlarni yozishga

qiynalmaydilar. Tarbiyachi tomonidan to‘g‘ri tashkil etilgan matematika

mashg‘ulotlari va mashg‘ulotlardan tashqari amaliy ishlar maktabda raqamlarni

yozishda xatoliklarga yo‘l qo‘ymasliklari uchun zamin yaratadi. Bunda tarbiyachilar

raqam elementlarini yozishni o‘rgatishlari lozim. Buning ham turli usullari mavjud.

Raqam elementlarini yozishda raqamlarni buyumlarga o‘xshatish yaxshi natija

beradi. Masalan, 1 raqami barmoqqa, ikki soni oqqushga o‘xshaydi va h.k.

Davlat talablariga binoan, 6-7 yoshli bolalar hayotda

-

son va sanoqning ahamiyatini tushunishi;

-

geometrik shakllar va figuralarni bilishi;

-

20 gacha bo‘lgan ayrim matematik harakatlarni bajarishi;

-

10 gacha qo‘shish va ayirishli sodda matematik vazifalarni yechishi (son va

belgilarni qo‘llagan xolda +, -, =);

-

son qatori haqida tushunchaga ega bo‘lishi,

-

guruhlarni teng yoki teng emasligini tahlil qilishi (qanchaga ko‘p?, qanchaga kam?);

-

hajmi, balandligi va qalinligiga qarab predmetlarni ketma ketlikda joylashtira olishi;

-

shartli belgi asosida suyuq, sochiluvchan va qattiq materialni o‘lchay olishi kerak.