Asimptota

Jism hajmi. 
Geometrik jismning o’lchamini ifodalovchi kattalik Kundalik hayotimizda turli 
jismning o’lchamini aniqlashga duch kelamiz Masalan yashik quti hajmini aniqlash 
kerak uni hisoblash qiyin emas To’g”ri burchakli parallepipedning hajmi bo’yi , eni
va balandligi kattaliklar ko’paytmasi kabi topiladi. 
Bu o’lchamlarning hammasi ayni bir chiziqli birlikda (masalan smlarda)
ifodalangan bo’lishi kerak. Agar jismni qismlarga ajratib so’ngra ular boshqacharoq
birlashtirilsa , u holda hosil bo’lgan yangi jismning hajmi dastlabki jismning
hajmiga teng bo’ladi. Turli jismlarning hajmlari uchun formula izlanganda Mana
shu qoidadan foydalaniladi. Masalan og’ma parallelepipedni birlashtirishdan keyin 
to’g’ri parallelepipedni birlashtirshdan keyin to’g’ri parallipedning hosil bo’ladigan
qismlarga ajratish mumkin Bunday og’ma parallepepidning hajmi asosining yuzi 
balandligi ko’paytmasiga teng ekani kelib chiqadi. Murakkab jismlarning hajmlarini
ularning ichiga soddaroq jismlarni yasab topish mumkin. 
Kompleks sonlar. 
a+ib ko’rinishidagi sonlar kompleks sonlar deyiladi; 
bu yerda a va b-haqiqiy sonlar i-alohida turdagi son bo’lib uning kvadrati -1 ga teng 
ya’ni i
2
=-1 
ixtiyoriy z=(x,y) kompleks sonni 

---

z=x+iy (1) 
ko’rinishda yozish mumkin ekan.Odatda kompleks sonning( 1) ko’rinishi uning 
algebraik ko’rinishi deyiladi. Bunda x-haqiqiy son z kompleks soning haqiqiy qismi 
deyiladi va u Rez kabi belgilanadi: 
x=Rez 
(Re lotincha realis – haqiqiy degan ma’noni anglatuvchi so’zdan olingan ) 
U haqiqiy son z kompleks sonning mavhum qismi deyiladi va u Imz kabi belgilanadi: 
Y=Imz 
(Im lotincha Imaginarins-
degan ma’noni anglatuvchi so’zdan 
olingan) 
Kompleks sonning geometrik tasviri. 
Ixtiyoriy z(Z
kompleks sonni olaylik Bu son (x,y) juftlik bilan aniqlansin 
Z=(x,y) (X
,Y
)
Tekislikda absissasi x ga ordinatasi esa yga teng bo’lgan nuqta Z kompleks 
sonning geometrik tasviri deyiladi. (a-chizma)
Xususan (x,0)=x ko’rinishdagi kompleks sonning (haqiqiy sonning) geometric 
tasviri absissalar o’qida joylashgan nuqta bo’ladi (0,y)=yi ko’rinishdagi kommpleks
sonning (sof mavhum sonning) geometric tasviri esa ordinatalar o’qida joylashgan 
nuqta bo’ladi. 
Absissalar o’qi haqiqiy o’q ordinatalar o’qi esa mavhum o’q deb yuritiladi. 
Demak, to’plamda olingan har bir kompleks songa tekislikda, bu
tasvirlovchi
bitta nuqta mos kelar ekan. 
Endi tekislikda ixtiyoriy nuqta olaylik uning absissasi X., ordinatasi y bo’lsin. 
Bu sonlardan tuzilgan (x,y) juftlik bitta kompleks son mos qo’yish bilan tekislikda 
aniqlaymiz.Bu esa to’plamning geometrik tasviri.

---