Ashyoshunosligi

Vakuumda diffuziya bilan payvandlashda
ternir buyum vakuum 
xonada (havosi so‘rilgan) qizdiriladi va ikkovi obdan siqib qo‘yiladi. 
Temirlarda diffuziya jarayoni faol bo‘lishi sababli ularni o‘zaro 
qizdirib tutashtirilgan joyida birikish ro‘y beradi. Bunday usul 
bilan har xil jinsli temirlar payvandlanadi. Chunki oddiy sharoitda 
tarkibida har xil rangli temirlar bo‘lgan buyumlami payvandlash 
mushkul (polatni cho‘yan bilan, misni alumin bilan va h.k.). 
Bulardan tashqari, zamonaviy usullardan biri — payvandlash o‘miga 
temirni o‘zaro yopishtirishdir. Ayniqsa, yupqa temir taxtalarni
345

---

nuqtali payvandlab, keyin yopishtirilsa o ‘zaro ulashning samara- 
dorligi oshadi.
Rangli metallarni
(mis, latun, bronza) kislorod bilan kesishda 
qiyin eruvchan oksidlar hosil b o la d i. Buning uchun rangli 
temirlar oldindan 200—400°C gacha qizdiriladi, keyin kesish 
uchun maxsus flyuslar ishlatiladi. Kislorod bilan kesganda 
yonuvehi gaz sifatida asetilen, tabiiy gaz, benzin-benzol aralasli- 
masi va kerosin ishlatiladi,
14.9. Ternir uni
Bir jinsli yoki har xil ternir aralashmalarini maydalab olingan 
kukunni eritgunga qadar qizdirib yoki qisman erigan holatda 
yuqori bosimda zichlab olingan buyumga ternir kukunli yoki ternir- 
sopol (metalokeramika) ashyolar deb ataladi. Hozirgi vaqtda ternir 
va rangli notemir ashyolardan olingan kukunni zichlab, har xil 
shakldagi qoliplarga joylab, keyin eritib buyumlar ohsh texnolo- 
giyasi keng rivojlanmoqda. Ternir kukunli texnologiya asosida 
olingan buyumlaming hajmiy g‘ovakligi 40—45% gacha bo‘lishi 
mumkin. Tolali temirlardan ishlangan buyumniki esa 80% dan 
kam bo‘lmaydi. Ternir tolali buyum lardan yuqori haroratda 
tovushdan va tebratm a uskunalardan chiqadigan shovqindan 
muhofaza qilishga mos buyumlar ishlanadi.