Ashyoshunosligi

(3.2-rasm).
Shunday ekan, 
arxitektor, dizayner yoki landshaft arxitekturasini yaratuvchi 
mutaxassislar o ‘zlari ijot etgan san’at asarlarining inson faoliyati 
va salomatligi bilan bog‘liq ekanligini bilishlari kerak bo‘ladi.
Bizni o‘rab turgan barcha tabiat go‘zalliklari va yashash muhiti 
insoniyat sog‘lig‘iga qanchalik ta ’sir etayotganligi sir emas.
44

---

3.2-rasm. Bino va inshootiami pardozlashda rang tanlash
Masalan, dizayn yo‘nalishiga doir ilmiy-tadqiqot ishlaridan bexabar 
inulaxassis binoning biron-bir xonasini o‘ta yaltiroq rang bilan 
ho'yashga izn bersa, undan qaytayotgan aks nur, bilingki, inson 
a,sab tolalarini taranglashtiradi, kayfiyatini buzadi.
Masalan, yotoqxona va xonani pardozlashda qizil ranglardan 
loydalanilmagani m a’qul, chunki bu rang inson kayfiyatiga salbiy 
la’sir ko‘rsatadi, uni bezovtalantiradi, qon bosimini oshiradi va 
iming bosh og‘rig‘iga, uyqusida bosinqirashiga, noxush tushlar 
ko‘rishiga ham sabab bo‘lishi mumkin.
Qizil ranglarning ba’zi bir turlari boshqa ranglar ichida o‘ziga 
c’tiborni jalb qilish, urg‘u berish uchun qo‘llaniladi. Ular oddiy 
ranglar ichida, ayniqsa, kulranglilar orasida o‘ziga mos o ‘rin topishi 
mumkin. Q ulupnay va lolaqizg‘aldoq tusidagi qizil ranglar 
o‘rtamiyona bo'lib, qoMlanilayotgan pardozlovchi ashyolar ichida 
och-to‘qligini hisobga ohb, bezashda ishlatilsa, ajoyib natijalarga 
erishish mumkin.
Xonalaming ichki ko‘rinishini bezatish ishlariga qizil ranglarni 
jalb qilish, bu ko‘pchiiik ju r’at etavermaydigan dadil qadam bo‘lishi 
bilan birga, juda murakkab vazifa hamdir.
Olimlarning fikricha, insonlarda ko£tarinki kayfiyatning paydo 
bo£lishiga och oltin tusli fil suyak rang (ba’zilar uni qaymoq rang 
deb atashadi) sabab bo‘larkan. Qqish rangning nafis tuslari o‘ziga 
yarasha yorug‘likni va boy sirtqi koVinishr.i talab etadi. Shu b i­
lan birga, to ‘g‘ri tanlangan rang tusi, sirtqi ko‘rinishi, zichligi va 
naqshlari arxitektura shaklining yanada bejirimligini ta’minlaydi 
ham da kishini tinchlantirib, u uchun shinam, qulay sharoit 
yaratadi.
45

---

Ko‘k va moviy ranglar inson qon bosimiga salbiy ta’sir etsa- 
da, mushaklardagi zo‘riqishni yuinshatadi va og‘riqni bosadi, 
umuman olganda, bu ranglar kishilar salomatligiga ijobiy ta ’sir 
qilib, tinchlantiruvchi va qalb muvozanatini saqlovchi sanaladi. 
Bunday ranglarning yotoqxonalar va tibbiyot m askanlarida 
qollanilgani maqsadga muvofiq, shu bilan birga, ular oshxonalarda 
ishtahaning biroz bo‘lsa-da shashtini tushirishga xizmat qiladi. 
Yana bir narsani aytib o ‘tish joizki, to ‘q yoki olov qizil rangning 
ko‘k va moviy ranglar bilan aralashmasi yordamida ajoyib tovla- 
nuvchi, o‘zida tun sirlarini, koinot o‘yinlarini mujassamlantiruvchi 
va his-tuyg‘ulami tez boyituvchi, o‘yinkor ranglarni paydo qilish 
mumkin.
Bunday ranglar oshxonalar, yuqori tabaqali mehmonxonalar 
uchun m o ‘ljallangan xonalar va ashyolar pardozxonalarini 
bezashda ishlatilsa maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Ko‘k rangdan farqli o ‘laroq, yashil rang ishtahani ochishda 
ta’sirchanligi yuqori sanaladi va ko‘rish darajasini oshirgani uchun 
uni uylardagi oshxonalar bezagida ishlatishadi. Bundan tashqari, 
kisliining qon va ko‘z bosimini pasaytirishga, diqqatini bir joyga 
jamlashga yordam beradi. Shuning uchun ham bu rang o ‘quv 
muassasalarida keng qo‘llaniladi. 0 ‘rtacha yumshoq, musafFo yashil 
rang bino xonalaridagi rangsiz muhitni boyitadi va ko‘rkamlashtiradi. 
Bu ranglar yana to ‘q rangli yog‘och sirtlarga va jigarrang muhitga 
boshqacha tus, ko‘rkamlik baxsh etishi mumkin. To‘q yashil tusdagi 
ranglar bilan ishlash birmuncha murakkab.
Sariq rang binoning nafaqat ichki bezak ishlarida, ba’zida sirtqi 
pardozida ham qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan ajoyib ranglar qatoriga 
kiradi. 0 ‘zbekistonda bu rangning turli-tuman tuslari ko‘pincha 
binolaming fasadüii bezashda ishlatiladi. Bu rangning ko‘pincha 
ishlatilishiga sabab, u kishining o'ylash, fikrlashini faollashtiradi, 
kayfiyatni ko‘taradi va tashqi muhitni qabul qilishini tezlashtiradi. 
Shu bilan birga, sariq rang va uning barcha tuslarini bolalar xona- 
sida qo‘llasa boladi, bu holatlarda bolaning jinsi rol oVnamaydi. 
0 ‘zbekistonning issiq quyosh nuri ta ’siriga ranglarning yalti- 
roqligini hamda chidamliligini büish uchun o‘tkazilgan sinovlarda 
sariq rangning kuchli ekanligi aniqlangan.
46

---

A|
h
I in i.Mir,i insoiilaming ovqat hazm qilish tizimiga ijobiy 
In ii luM.salib, islitahani ochishga sabab b o ‘ladi, am m o bolalar
- .......I,i I>u i.m ining k o ‘pligi bolarung tezda charchashigaba’zida
. i i mi 1
.1
hosli aylanishi holatlari paydo bo‘lishiga olib keladi.
\
h i .
i holalar xonasidagi ranglarga to‘xtasak, shuni aytib o‘tish
1 1
i il l i ko'pincha ota-onalar o ‘z qizlari uchun «iliq», atirgul 
"i il.ijM ko‘ylak ranglarni tanlashadi, o‘g‘il bolalar uchun esa sovuq- 
mh| iiioviy lusdagi ranglarni afzal ko‘rishadi. Lekin mutaxas-
i ........ . likricha, bu ranglar qoidadagi majburiy ranglar bolib
i|ii|iii,ij.',;mi ina’qul. Ular tavsiyasibo‘yicha, rang tanlashda, albatta, 
i i liming shaxsiy hissiyoti, ruhiyati va jism oniy holati ham 
iliiiiiiiyal kasb etadi.
Kulishunoslar bolalar xonasini bezashda nafis va toza tusdagi 
i.
1 1 1 1
>.1
. 1
r: atirgul, yashil-sariq, och ko‘k, och yashil ranglardan 
loydalanishni maslahat berishadi. Birmuncha yorug‘, yaqqoi 
ko‘/,ga tashlanmaydigan tusdagi ranglar bolalar xonasini shinam 
i|ilishga, undagimuhitniyashnatishga vakattalar xonasidanajralib 
I m i,shiga xizmat qiladi.
Vaqtimizning aksariyat qismi oshxona va mehmonxonalarda 
o'lishini inobatga olsak, bunday xonalardagi devor ranglarining 
liar turli boMishida ularning bir-biridan yaqqoi ajralib turishi 
maqsadga muvofiq emas. Agar to‘q, yaqqoi ko‘rinadigan ranglarni 
yumshoq, ko‘zga birdan tashlanmaydigan rang tuslari bilan qo‘- 
sliilsa, ishlatishdan oldin tajriba qilib ko‘rilsa, yaxshi natijaga 
crishiladi. Agar tinchlantiruvchi muhit yaratuvchi ranglar kerak 
bo‘lsa, bunda, albatta, bir-biiiga yaqin tusdagi ranglardan foyda- 
lanilgan m a’qul. Shundagina ranglar muvofiqligiga erishish 
mumkin va inson uchun qulaylik, shinamlik muhitidan bahra 
olishga imkon yaratiladi, aks holda xonada asabiylashish va 
bezovtalanish uchun asosli omil paydo bo‘ladi.
Zanglamaydigan po£latdan yasalgan qism va buyumlar yoki 
ularning bezaklari muhitga zamonaviy tus beradi. Buyumlami 
qizil va qora aralashgan rang bilan bezatilsa, tabiiy daraxt tusi 
bo'lgan och va to ‘q rangdagi muhit hosil bolsa, kishida ijobiy 
taassurot qoldiradi. Yana shuni aytish joizki, agarda xonani be- 
zatishda billurga urg£u berilgan bo‘lsa va oynali sathlar bo‘lsa,
47

---

bunda muhitga o‘zgacha ohang bag‘ishlanganligi yaqqol sezilib 
turadi. Sirtqi naqshlar ko‘rinishi yorug‘ yuza ustida aniq na- 
moyon bo‘ladi. Agarda xonani pardozlash ishlarida bir xil rangdagi 
mayda rasmli va sШiq sirtqi naqshli qurilish ashyosi ishlatiigan 
bo‘lsa, u holda xonaning hajmi kishi ko‘ziga katta bo‘iib tuyiladi. 
Tik holatdagi rasmlar va bo£rttirilgan naqsh xonaning ko‘rinishini 
uzaytiradi.
Pardoz ishJ arid agi ranglar tanlovi, albatta, xonaning umumiy 
ko‘rinishidan kelib chiqishi kerak, bunda dizayn ham katta 
ahamiyatga ega. Ammo keyinchalik afsuslanmaslik uchun yuqorida 
tavsiya qilingan qoidalarni, ya’ni ranglarning xonani bezatishdagi 
rolini e’tibordan chetda qoldirmaslik kerak.
Xulosa qilib aytganda, to ‘g‘ri tanlangan ranglar, ulaming kerakh 
miqdordagi tusi va qurilish ashyosining sirtqi naqshi, rasmi bilan 
uyg'unlashuvi m e’moriy shakllami bezashda asosiy omil hisob- 
lanadi.