Ashyoshunosligi

3.4. Binolaming arxitekturaviy ko‘rimshrai
buzuvchi nuqsonlar
Loyihadagi qurilish ashyolariga doir ayrim nuqsonlar va ularmi
bartaraf etish
Betonda yoriqlar quydagi sabablarga ko‘ra bir yoki bir nechta 
bolishi mumkin: ortiqcha suv bir nechta bo‘shliq va g‘ovaklar 
bo‘ylab yuqoriga bug‘lanib yoriqlar bo‘lishiga sabab boladi. Bu 
g'ovaklar beton konstruksiyalaming mustahkamligini kamaytirishi 
mumkin.
Qurilish texnologiyalarida konstruksiyalaming ishlatilishi 
davrida buzilayotganligi inshootlaming kvalimetrik xossalarining 
tubdan yomon boMishiga olib keladi. Bunday hollarga inshoot 
loyihasini tuzayotgan muallif arxitektorlar tomonidan ham yo‘l 
qo‘yilmoqda. Jumladan, poydevor, sokol, tom osti qismlarga 
namlanmasligining oldini oladigan suv va bug‘dan saqlash ishlari 
yetarli sifatda amalga oshirilmaganligini loyihalarda ham ko‘rish 
mumkin. Tarixiy yodgorliklar, bino va inshootlam ing asrlar 
davomida buzilmashgi sabablari tahlil qilinsa, suv va namlikning
48

---

yurish yo‘li, singishi va yuqoridan pastki qismiga tushishda qurilish 
ashyolarining turiga ko‘ra chidamliligi o ‘rganilgan.
Ayniqsa, kondensatsiya suvi (bug‘ning suvga aylanishi) zarari 
anchagina ko‘p. Ya’ni, devor qalinligi bo‘ylab harakakatlanayotgan, 
issiq havo oqimi tashqi tomondan kirib barayotgan sovuq oqim 
bilan to ‘qnashganda kondensatsiyalangan suv tomchilari erkin 
holatda yurib, devoming tashqi qatlami yopishish mustahkamligini 
susaytiradi. Natijada, suvoq qatlamda buzüish yoki darz yoriqlar 
hosil b oladi 
(3.3-rasm).
Qadimda «devor nafas olishi kerak» degan iborani bino devorini 
havo olkazmaydigan ashyolar — smola yoki lok-bo‘yoqlar bilan 
qoplamang, degan maqsadda aytishgan. 0 £zaro tutash mikro 
naychali tuzilishdan iborat suvoq qorishmalar (gips, ohak, sement 
va suvda eruvchan pardozbop bo‘yoqlar va h.k.) bilan qoplangan 
qatlamda kondensatsiya suvi bo‘lmaydi, chunki ikki xil haroratdagi 
oqim erkin holatda tashqi yuzadan chiqadi, ya’ni devor nafas 
oladi va uning chidamliligi ortadi.
Tashqi va binoning ichki qismidagi harorat farqi qanchalik 
katta bolsa, kondensatsiya suvi shuncha ko‘p boladi. Natijada, 
tashqi sovuq havo bunday suv tomchalarini muzlatadi va g‘ovak- 
lardagi muz zarrachalari devor qatlamini buzadi. Bunday vaziyatda 
devor glshtining yoki blokning g'ovakligi suvoq qatlami g‘ovakligi 
bilan teng yoki biroz kichik bo‘lishini ta’minlash kerak boladi.
Rasmda g lsh t bilan qurilgan devorning tashqi yuzasi lok- 
bo‘yoq bilan bo'yalgan va natijada kondensatsiya suvi uning 
qatlamini buzganligi kolsatilgan.