Ashyoshunosligi

Sifatli p o ‘lat ishlab chiqarishda
kislorod-konvertor hamda 
po‘latni uzluksiz quyish texnologiyasi eng samarali deb hisob- 
lanmoqda. Bunday usul bilan quyilgan po‘lat quymasi kirish- 
maydigan va nuqsonsiz boladi.
Po‘lat ohshda qayta ishlangan cho‘yandan tashqari, po‘lat par- 
chalari, ferro eritmalar, temir rudasi va flyuslar ham ishlatiladi. 
Po‘lat konvertor, marten yoki elektr o ‘choqlarida olinadi.
Konvertor usulga
ko‘ra o ‘choqdagi erigan cho‘yanni boyi- 
tilgan kislorodli havo bilan tozalanadi. Konvertor o‘chog‘i nok- 
simon shaklda bo‘lib, o ‘z o ‘qi atrofida gorizontal holatda ay- 
lanadi. Suyuq cho‘yanni konvertorga quyishda u qiya holatda 
bo‘ladi, keyin tik holatga keltirilib o‘choqning quyi qismidan havo 
yoki kislorod yuboriladi 
(14.1-rasm).
Marten usulda
p o la t olish uchun o‘choq olov bilan qizdirilib, 
qayta ishlangan cho‘van, po‘lat parchalari va flyus eritiladi.
336

---

Eng y u q o ri s ifatli p o ‘la t 
olishda 
kislorod-konvertor 
usuli 
kong ishlatiladi. Bu usulga ko‘ra, 
kislorod suyuq cho‘yanning ustki 
c|ismidan puflanadi va po‘latning 
sifatli bo‘lishini ta’minlaydi.
Po‘latni 
elektr toki 
bilan eritib 
olish usulida cho‘yan aralash- 
masining oksidlanishi tezlashadi 
ham da uning chala o k sid la- 
nishining oldini olishda ishla­
tiladi.
Hozirgi vaqtdagi po‘lat eri- 
tuvchi elektr o ‘choqlari 
yoyli va
induksion 
xillarga bo'linadi, 
Eri-
gan poMat, odatda, ternir qo­
liplarga oddiy quyma usulda to ‘l- 
g‘aziladi. K o‘pgina ternir za- 
vodlarida suyuq po‘latni qoliplarga uzluksiz quyish usuli ishla- 
tilmoqda. Bu usul po‘latning sovishi jarayonida oldindan kris- 
tallanishga imkon tug‘diradi. Suyuq po‘lat qoliplarga uzluksiz 
quyilganda ish unumi birmuncha oshadi, sifati yaxshilanadi va 
h.k.
Po‘lat eritmasiga legirlovchi moddalar qo‘shib yuqori mustah- 
kam, qayishqoq va qayta ishlashga qulay bo‘lgan po‘lat ohndi. 
Po‘latning bikrligi va mustahkamligini oshirishda ultratovush, 
yuqori bosim, magnit maydoni kabi kristallami yanada zichlovchi 
zamonaviy usullar qo‘llanilmoqda. Po‘latni yuqori haroratda erit- 
ganda yoki sovitganda undagi uglerodning kamayishi yoki oshishi 
hisobiga polatning xossalari keskin o‘zgaradi.