Ashyoshunosligi

Poliefir loklari
to ‘ydirilmagan ikki asosli kislotalar (ma- 
leinali, metalakril, fumarov)ning ikki atomli glikol spirti bilan 
o'zaro ta ’siri natijasida olinadigan poliefir smolalari asosida 
tayyorlanadi.
Polpuretan
loklarni qo‘llash ko‘lami keng bo‘lib, ular bilan 
mebel, parket, teri va boshqalar 
b o ‘y a la d i. 
Polpuretan loklar o ‘zi- 
ning ueh o‘lchamli strukturasi bilan ishqalanishga chidamlidir. 
Ular bilan yog‘oeh mahsulotlar, metall, teri, rezina va bosliqalarga 
ishlov beriladi.
Nitroselluloza loklari (NS)
deb lok pardasi hosil qiluvchi nit- 
roselluloza (polloksilin), organik erituvehi va plastifikator erit- 
masiga aytiladi. Bo‘yagan yuzadagi lok pardasi tiniq va rangsiz 
bo‘ladi. Nitroloklaming qurish muddati 15—20 minutdan 1 soat- 
gacha.
Smola loklar.
Sintetik smolalarni organik eritmalarda eritish 
yo‘li bilan moysiz sintetik loklar olinadi. Qurilishda eng ko‘p 
ishlatiladigan bunday loklardan biri mochevinaformaldegid va gliftal 
smolalardan olinadigan MCH-26 yoki MCH-52 markali loklardir. 
Ular juda qattiq, rangsiz, tiniq, yuqori haroratga va suvga chidamli, 
shuningdek, ishqalanishga mustahkam bo‘lgan parda hosil qüib 
qotadi. M CH-26 va M CH-52 markali loklar pollar yuzini va 
boshqa ishqalanishga ko‘p ishlatiladigan buyumlami loklash uchun 
ishlatiladi.
Smolali va efirosellulozali loklar
tarkibida o ‘simlik moyi 
mavjud bo‘lmaydi. Asfaltobitum loklarni moy qo‘shmasdan va 
moy qo‘shib tayyorlash mumkin. Ular maxsus xususiyatlar (tiniq 
bo‘lmagan, qora rang)ga ega bo‘lgan keng qamrovli guruhlarga 
mansub.
126

---

Píirda hosil qilish xarakteriga qarab, loklar ikki guruhga 
bo'linadi: tarkibidagi erituvehining bug‘lanishi natijasida qattiq 
bo'yoq parda hosil etuvehi loklar, bunday loklar uchib ketuvehi, 
vu/aga surtilgan parda esa termoplastik va organik erituvehilar 
lii sirida eruvehan hisoblanadi. Ikkinchi guruh loklarining 
p.ndasi nafaqat erituvehilarning bug‘lanishi natijasida, balki 
knnyoviy o ‘zgarishlar natijasida ham qotadi va ular erimaydi. 
Iliiinchi guruhga spirtli, nitro va asfaltobitum singari smolali 
loklar kiradi, ikkinchi guruhga esa tarkibida moy mavjud bo‘lgan 
loklar kiradi. Loklangan va loklanmagan yuzalarni ko‘p hollarda 
<|o\shimcha tarzda polituralar bilan ishlov berishadi (polirovka).
I llar lokdagi smola konsentratsiyasining pastligi bilan farq qiladi. 
Yog‘och buyumlar yuzasini tozalashda spirtli polituralar keng 
larqalgan.
Asfaltbitum loklar neft bitumi, toshko‘mir qumining benzinda 
>
lililgani, skipidar, solvant-naft eritmalarining aralashmasidir. 
Qattiq bitumlarni yuqori harorat (110—120°C) da eritib, asfal- 
bilum loklarini tayyorlash mumkin. Asfaltbitum loklari arzón 
xomashyodan olinadi. Ular namlik, kimyoviy ta’sirga chidamli va 
elektroizolyatsiya xususiyatlarga ega bo‘lgan yaltiroq, qora parda 
hosil qiladi. Bu loklar temir ashyolarni zanglashdan, yog‘ochni 
i'hirishdan himoyalash uchun ishlatiladi.
Asfaltbitum loklarining kamchiligi — ular issiqqa chidamsiz, 
ollob nuri ta’sirida loklangan yuza yoriladi. Bu kamchilik asfalt- 
biium loklariga polimer smolasi, yog‘ va kanifol mahsulotlarini 
íiralashtirish natijasida bartaraf etiladi.
Asfaltbitum moyli loklarini 280°C haroratda bitum va o ‘simlik 
inoyi yoki kanifolni qayta ishlashdan chiqqan mahsulotlarni 
i'rilishda sikkativalami qo'shish va sovitish, keyin eritgichlarda 
eritish natijasida hosil qilishadi. Kanifol mahsulotlarini asfaltbitum 
loklariga aralashtirish natijasida lok pardaning xususiyatlari 
yaxshilanadi.