Ashyoshunosligi

5.3. Plastmassalaraing asosiy xossaiari
Pohmer ashyolar asosida olinadigan kompozitlaming boshqa- 
lardan afzalligi quyida yoritilgan, jumladan, — xomashyo zaxira- 
sining ko£pligi, yuqori mustahkamligi, yengil, zararii muhitga 
chidamli, elektr tokini o£tkazmaydi, ishlab chiqarish texnologiyasi 
aytarli murrakab emas, issiq-sovuqni kam o‘tkazadi, pardozlash 
va bezakli ishlarda ko‘p ishlatiladi.
Ammo, quyidagi kamchiliklarga ham ega: yuqori harorat 
ta’sirida egiladi va harorat oshishi bilan molekulalararo bogianish 
zaiflashadi — tutaydi yoki yonadi.
Plastmassalarning o ‘rtacha zichligi 8 dan 2200 kg/m3 ga teng, 
ya’ni og£irligi alumindan 2 marta, po‘iat, mis va qo‘rg‘oshindan 
5-10 marta yengil, mustahkamligi esa yuqori. To‘ldirgich va rangh 
pigmentlar qo‘shib ishlangan murakkab plastmassa listlaridan 
tekstolit olisb mumkin, uning cho'zilishga bo‘Igan mustahkamlik 
chegarasi 150 MPa gacha bo‘lsa, yog£och tolasi qo£shib ishlangan 
plastmassaniki 350 MPa gacha, SVAM niki (tolali shishasimon 
anizotron ashyolar) esa 470-950 MPa gacha bo£ladi.
Agar taqqoslansa, m arkasi S t-3G ps b o £lgan p o £latning 
cho£zilishidagi mustahkamlik chegarasi 450-480 MPa ga teng, 
xolos.
Ilmiy izlanishlar natijasida hozir magnit xususiyatiga ega 
bo£lgan, shuningdek, elektr toki o£tkazuvchan hamda yarim o£tka- 
zuvchan plastmassalar ham olinmoqda. Organik smolalar sanoatda 
loklar, chidamli bo‘yoqlar, gidrofob suyuqliklar va sintetik yelimlar 
olishda qimmatli hisoblanadi.
Plastmassa qurilish ashyolarining issiqlik ta ’siridagi kengayish 
koeffitsiyenti katta va yonuvchandir. K o‘p plastmassalar past 
haroratda egiluvchan xususiyatini yoqotib, m o£rt bo‘Mb qoladi. 
Ko‘pgina termoplastik plastmassalarning mustahkamligi harorat 
ta’sirida kamayadi.
96

---