Ashyoshunosligi

4.3-jadvalda
ko£rsatilgan.
4.3-jadval
Y o i yuzasining holatiga ko‘ra avtomobil shinasining yo‘lga yopishish
darajasi va shovqin bosimining o‘zgarishi
Y o i qatlami
ashyosi
G ‘a d ir -
budurligi,
BUM
Tezligiga (kro/soat)
ko‘ra shinaning
yopishish koeffitsiyenti
Tezligiga
(km /soat) ko‘ra
shovqin bosimi, dB
80
100
120
80
100
120
Qumli asfalt-beton
0,3 - 0,4
0,4
0,15
0,5
72
75
78
G ‘adir-budurligi 
1 mm gacha asfalt- 
beton
0,3 - 0,6
0,7
0,5
0,3
75
78
81
Mayda tosh yotqi- 
zilgan bruschatka
0,3-0,8
0,4
0,16
0,8
81
85
-
Sement-beton
O
1
o
0,6
0,4
0,3
76
79
82
Yuza qayta 
ishlangan
2 , 5 - 3 ,0
0,7
0,6
0,6
78
81
84
70

---

4.8. Eski asfalt-betonning ishlatilishi (Regeneratsiya)
Xalq xo'jalîgin i rivojlantirishda, ayniqsa, qurilish sanoatida 
ikkilamchi ashyolar va chiqindilar salmog‘i ortib bormoqda. Bular 
: isosida olimlarimiz tomonidan yangi va samarali qurilish ashyolari 
ishlab chiqarishga doir takliflar berilmoqda. Ikkilamchi ashyolardan 
biri yillar davomida shahar va qishloq yoMlarimizdagi ustma-ust 
qatlam bo‘lib yo‘l sathini ko‘tarayotgan eski asfalt-betonlardir. 
Yo‘l qurilishida eskirgan, buzilgan asfalt-beton ustiga yangisi yot- 
qi/iladi. Natijada, yo‘l qatlamining qaîinligi, ayniqsa, shahar ko4- 
(halarida 40—50 sm gacha ko‘tarilib ketadi. Y ollam i ta’mirlaganda 
eski asfalt-béton qatlam shilib olinib, ko‘cha chekkasiga uyib 
qo‘yilar va chiqindi sifatida tashlanar edi. Shunday davrlar bo‘I- 
Hiinki, Toshkent shahrining o ‘zidan bir yilda 45—60 tonna esld 
aslaII-béton chiqindi sifatida chiqarib tashlangan. Vaholanki, eskir- 
(-Vin asfalt-betonni qayta ishlab yana yo‘lga yotqizilsa, 28—40 ming 
tonna tabiiy tosh, 2,1—2,6 ming tonna bitum tejalgan bo‘lardi.
Qayta ishlash texnologiyasiga kerak bo‘lgan, eskirgan yoki 
luizilgan asfalt-beton yo‘l yuzasi yuqori chastotali elektr maydoni 
yoki gaz vositasida qizdiriladi, shu yerning o‘zida erib yumshagan 
qatlam shilib olinadi, unga kerakli miqdorda qo‘shimcha bitum 
qo'shib qorishtiriladi, keyin asfalt-beton qorishma qaytadan yo‘lga 
yolqizilib zichlanadi.
Asfalt-betonni regeneratsiya qilish usullari ichida yuqori 
chastotali elektr maydoni bilan qizdirish iqtisodiy tomondan eng 
samarali deb topilgan. C hunki ushbu usulga ko‘ra, issiqlik 
L'iiergiyasi asfalt-beton qatlamining g‘ovaklari ichidagi namlik va 
suvning qizishi hisobiga hosil bo‘ladi. Yillar davomida eskirgan 
asfalt-beton tarkibidagi mayda va yirik to ‘ldirgichlar undagi 
bog‘lovchi bitumni o ‘ziga singdirish hisobiga sirti faollashgan 
minerai toshga aylanadi. Bunday toldirgichlar qaytadan tayyor- 
lanadigan asfalt-beton qorishma uchun eng sifatli hisoblanadi.
I iskirgan asfalt-betonni ishlatish texnologiyasini yaratishdan awal, 
uning xossalari tajribaxona sharoitida obdan o ‘rganiladi. Uzoq 
yillar ishlatilgan (15 va 40 yillik) asfalt-betondan silindr namunalar 
o ‘yib olinadi. Undagi bitum, mayda va yirik toldirgichlardan
71

---

ajratilacli va sinaladi. Davlat standartlariga ko‘ra yo‘lbop asfalt- 
beton qatlamining mustahkam va chidamli holda saqlanishi o‘rta 
hisobda 10—13 yilni tashkil etadi.
Shu davr ichida asfalt-beton o‘zining kerakli og‘irligini 10— 
20% ga yo‘qotadi.