Ashyoshunosligi

(plintusbop).
197

---

9.8-rasm. Toshkentdagi Sohibqiron
Amir Temur muzeyi
Pardozbop qoplam a sopol 
plitka va mayyoliklar bilan qop- 
langan Sohibqiron Amir Temur 
muzeyi va yirik va kichik oT- 
chamdagi qoplama sopol toshlar 
9.8-rasm
va 
9.9-rasmlarda
yori- 
tilgan.
9.9-rasm. Fasadbop qoplama sopol plitkalar:
a — kichik о ‘Ichamli plitkalar; b — yirik sopol plitka.
9.10. Polbop va tomibftp sopol plitkalar
Kukiin bo‘igunga qadar tuyilgan, qiyin eruvchan maxsus loyni 
nam holatda yuqori bosimda zichlab va erigunga qadar kuydirilib, 
polbop plitkalar olinadi. Tashqi ko‘rinishi bo‘yicha plitkalar bir 
qatlamli va ikki qatlamli, shuningdek, sirtiga rasmlar solingani 
ham boMadi. Polbop plitkalaming shakli kvadrat, to‘g''ri burchakli, 
uchva olti burchakli boladi. Qahnligi 10—13 mm, tomonlarining
198

---

oMchami 50 mm dan 150 mm ga teng. Hozirgi kunda qurilishda, 
asosan, 5 xil turdagi (o‘lchami sm da): kvadrat (150x150x15, 
100x100x11, 50x50x11), to £g£ri to £rtburchak (150x74x15, 
120x59x11, 100x49x11), uchburchakli, oltiburchakli va sakkiz 
burchakli sopol plitkalar keng qo‘llanilmoqda.
Mozaika pollari uchun ishlatiladigan plitkalar kvadrat (48x48, 
22x22 mm) va to‘g£ri to‘rtburchak (48x22 mm) shaldida boladi. 
U laming qalinligi 4 va 6 mm bo£lishi mumkin. Sopol plitkalami 
pol yuzasiga yopishtirishda qo‘shilmalar qo£shilgan mayin sement 
qorishmalari ishlatiladi. Qorislima qalinligi 10—15 mm ni tashkil 
etadi. Hozir ba’zi Yevropa davlatlarida tomlar 100% sopol buyumlar 
bilan yopiladi.
Cherepitsa 
(9.10-rasm)
eng arzon, chidamli sopol tom 
ashyosidir. U nam usulda tayyorlangan loy qorishmasini puxia 
ishlab shtamplash y o li bilan maxsus cherepitsa zichlovchi 
mashinada tayyorlanadi. Rangli cherepitsa olish kerak bolsa, loy 
qorishmaga shisha sanoatida ishlatiladigan har xil sun’iy va tabiiy 
rang pigmentlar qo£shiladi.
Qurilishda ariqchali qilib shtamplangan, lentasimon, tekis yuzali 
lentasimon va konkisimon cherepitsalar ko‘p qo‘llanadi. Ammo, 
mo£rtligi va juda qiya (30°C gacha) terish kerakligi, qo£l mehna- 
tining ko' piigi ulami qurilishda keng ishlatishga imkon bermaydi. 
Cherepitsaning mustahkamligi 70 MPa dan, muzlashga chidamliiigi 
esa 25 sikldan kam bo‘lmasligi kerak. Revolver zichlagich soatiga 
600—700 dona ariqchali cherepitsa tayyorlaydi. Cherepitsa max­
sus xonada yoki tunnelli xumdonlarda 36 soat davomida quri- 
tiladi va 40—45 soatda aylanma yoki tunnel xumdonlarda kuy- 
diriladi. 1 m2 tom yuzasiga yopilgan to£la suvga to£yingan shtamp­
langan cherepitsaning og‘irligi 50 kg dan, tasmasimonniki 65 kg 
dan oshmasligi lozim. Cherepitsa tomga terilganida ular bin ikkin- 
chisining ustiga yotqiziladi. Shu sababli tasmasimon tekis chere­
pitsaning foydali yuzasi 55% dan oshmaydi. Tekis va shtampa- 
langan ariqchasimon o ‘yiqli cherepitsaning foydali yuzasi 
75—85% ni tashkil etadi 
(9.11-rasm).
Cherepitsa chidamliiigi bo‘yicha boshqa tombop ashyolardan 
ustundir. Uni 300 martagacha muzlatilganda ham, eritganda ham
199

---

B-B
r* m-m
A -A
—*(
/ 
6i>~2M
WRl*%
B-B
2
m
hp
9.10-rasm.
Tombop rangli 
sopol cherepitsa: