Ashyoshunosligi

plastik usul (qoiiplash yoki shtampovka qiiish);
zichlash usuli; quyraa usul.
9.3. G‘isbtni plastik usulda tayyorlash
Qorishma tayyorlash uchun keltirilgan tuproq loy qoruvchi 
mashinada 18—28% gacha namlanadi va bir jinsli plastik qorishma 
host! bo‘lgunga qadar aralashtiriladi. Tayyor loy qorishmasi buyum 
shaklini beruvchi-mundshtuk o‘rnatilgan lentali zichlash uskuna- 
siga tushadi.
Quyuq loy Mian
qoiiplash usuli plastik usulning bir turidir, 
Loyning namligini 13—18% qiiib qorishtiriladi. Bunday usul 
bilan loy qoliplaganda katta quwatli zichlagichda 10—20 MPa 
bosim bilan zichlab chiqariladi va maxsus kesgich vositasida 
kerakli o ich am d a kesiladi va xom loy buyumlari quritish 
xonasiga yuboriladi. Sopol buyumlari ishlab chiqarishda 
qo‘llaniladigan nim quruq usul amalda ketig tarqalmagan. Bun­
day usul bilan namligi 8—12% li loy 15—40 MPa bosimda 
zichlanib qoliplanadi.
Hozirgi zamon texnologiyasiga ko‘ra, sopol buyuralar quruq 
usulda, ya’ni 
kukun-tuproqni 2—6% namlikda yuqori bosimda 
zichlab olinadi. Ushbu usulda sopol buyum lar qolipdan 
olingandan keyin quritilmasdan to ‘g‘ri pishirish xumdoniga 
kiritiladi.
G £ishtni pishirish, asosan, uch bosqichga boiinadi: xom 
g‘ishtdagi erkin birikmagan suvni asta-sekin yo‘qotish; xom 
g‘ishtni pishirish (900—1000°C); g‘ishtni asta-sekin sovitish,
Sopol buyumlar pishiriladigan xumdonlar, asosan, ikki xil: 
tunnelli va ellips shaklidagi aylanma xumdonlar.
Nim quruq loyni zichlash
usulida tuproqning namligi 8—12% 
dan oshmaydi va loy qorishmasini maxsus zichlash mashinalarida 
kuchli bosimda qoliplanadi.
Quyma yoki shliker usul.
Murakkab shaklga ega bo‘lgan ko‘p- 
gina sopol buyumlar (rakovina, unitaz, radiator va vannalar) suyuq 
loy qorishmasini qolipga quyish yo‘li bilan tayyorlanadi. Qoiipga
185

---

quyish uchun kaolin, o‘tga chidamli loy, kvars, dala shpati kabi 
jinslarni 40% li suvda kukun holatigacha tuyiladi va elektrolit 
qo'shüraalar bilan qorishtirib suyuq holatda qolipga quyiladi, keyin 
quritiladi va santexnika buyumlari maxsus vannadagi suyuq gla- 
zurga botiriladi yoki buyum yuzasiga purkaladi. Xumdonda 1250— 
1300°C da buyum sirtiga qoplangan sir eritilib, uning yuzasida 
yupqa tekis shishasimon six-qatlam hosil qilinadi. Quyma usul 
ko‘pincha santexnika buyumlari (fayans, chinai) ishlab chiqaiishda 
qo‘llaniladi.
9,4.