Ashtarxonivlar davlatining tashkil topishi

23-bilet

1. 
   Jakeriva qo ’ze 'oloni.
   

Fransiyani yagona davlatga birlashtirishni tugallash oson vazifaemas edi. Chimki biriashtirish siyosati nafaqat icliki, ayni paytda, tashqi to'siqlarga ham uchragan. Eng katta tashqi to'siq Angliya edi. Fransiyaning Akvitaniya viloyati Angliya qo'l ostida edi. U bu viloyatni Fransiyaga qaytarib berislini istamagan. Buning ustiga, markaziy liokimiyatga bo'ysunmaslik uchun kiuashayotgan Flandriya viloyati Angliya tomonidan qo'llab-quvvatlangan Angliya qiroli Eduard III Fransiya qiroli Filipp VI (1328 - 1350) (qizining o'g'li)ning nabirasi bo'la turib, Fransiyaga qarshi siyosat yurita boshladi. Bu omillar Fransiya - Angliya munosabatlarini tobora keskinlashtirgan. Endi bu ikki davlat o'rtasida urush chiqislii muqarrar edi. Uluslming boshlanishi uchun bir bahona kerak edi, xolos. Filipp VI vafotidan so'ng Eduard

2. 
   Fransiya taxtiga da'vogarlik qilib chiqdi Biroq Fransiya qonunshunoslari ayol tomonidan bo'lgan avlod qirollik taxtiga o'tira ohnaydi, degan xulosani berdi. Bu esa urush boshlashga bahona bo'ldi. Urushning boshlanishi. Urush 1337- yilda Angliyaning hujumi bilan boslilandi. Flandriya urashda Angliyaning yaqin ittifoqchisiga aylandi.
   

2. 
   Go 'n Amir maqbarasi.
   

Samarqanddagi me'moriy yodgorlik. Xalq orasida Go'ri Amir yoki Go'ri Mir (Mh Sayyid Baraka) deb nomlanib kelinadi. Maqbaraga temuriylar sulolasiga mansub kishilar (Amir Temur, uning phi Mir Sayyid Baraka, o'g'illari Umar-shayx, Mironshoh va Shohmx, nabiralari Muhammad Sulton, Ulug'bek va b.) dafii etilgan. Bobuming ta'kidlashiclia, dastlab Temuming nabirasi Muhammad Sulton Mirzo Samarqand qal' asi jan.da Toshqo' rg'on — chaqarda Madrasa qurdirgan. Muhammad Sulton halok bo'lgach (1403), Amir Temur uning xotirasiga maqbara qurisli haqida farmon berdi. Maqbara Madrasa hovlisining to'riga bunyod etilgan.
Bizgacha, asosan, peshtoqli darvozasi bor hovli va maqbara binosi saqlangan. Arxeologik tadqiqotlar natijasida maqbara hovlisining ikki yonidan Muhammad Sulton qurdirgan Madr asa va xonaqoh qoddiqlari topilgan Madrasa va xonaqoh chorsi hovlining sharqiy va g' arbiy tomonlarini egalla-gan. Hovliningjan.da gumbazli maqbara joylashgan. Maqbaraga jan. dan, Ulug'bek qurdirgan dalon (1424) orqali kiriladi. Maqbaraning clioitoq tarhli ziyorat-xonasi) baland toqi — ravoqli, tepa-si yozuv hoshiyalari va icliki giunbaz bilan qoplangan. Tasliki gmnbazi 64 qobirg'ali, baland poygumbaz (diametri — 15 m, bal. 12,5 m)ga o'matilgan
3^ Mahmudxo 'ia Behbudiv havoti va faolivati.
Turkiston jadidlarini birlashtirishda «O'rta Osiyo jadidlarining otasi» deb tan olingan Mahmudxo ja Beli-budiy (1875-1919)ning xizmati katta bo'ldi. U 1875-Tilning 19-yanvarida Samarqand yaqinidagi Baxsliitepa qishlog'ida tug'ilgan. Dastlab Samarqand, so'ngra Buxoro madrasalarida tahsil olib, imom-xatib, qozi, keyin muftiy darajasiga ko'tarildi. Behbudiy Ocrta Osiyo jadidchilik harakatining asoscliisi va yolboshchisi edi. Turkistonda ma'rifatparvaiiik harakatining rivojlanishiga katta hissa qo' shgan shaxs hisoblanadi. Behbudiyning tashabbusi bilan o'z otasi sharafiga «Behbudiya kutubxonasi» deb atalgan kutubxona tashkil qilingan 24-BILET

1. 
   Spitaman qo 'ze 'OlOni.
   

Miloddan avvalgi 329-yilda yunon-makedonlar Maroqandani egalladi. So'g'diyona xalqi bosqinchilarga qarshi- kurashga cliiqadi. Tez orada so'g'diylarga baqtiiyaliklar va saklar qo'shiladilar. Qo'zg'olonga iste'dodh tashkilotchi va harbiy yo'lboslichi Spitaman boshchilik qiladi. Anclia qo' shin to'plagan Spitaman Maroqandani qamal qildi. Aleksandr qamalda qolganlarga yordamga uch mingga yaqin jangchidan iborat qo'shin jo'natadi. Qadimda «Politimet» deb atalgan Zarafshon daryosi bo'yida makedonlarga pistirma qo'ygan Spitaman dushman guruhini tamomila qilib taslilaydi. Shunda Aleksandming O' zi qo'zg' olonni bostirishga otlanadi. Yimonlaming katta kuchlari yaqinlasliib kelayotganidan xabar topgan Spitaman qamahii to'xtatadi va o'z qo'shinlarini sahro sari boshlab ketadi.Saklarga qarslii kurash uchun Aleksandr Sirdaryo bo'yida, Xo'jand yaqinida qal’a barpo etish to'g'risida buyruq beradi. Bu qal’a Aleksandriya Esxata (Chekka Aleksandriya) deb ataldi. Aleksandr Maroqandada maxsus harbiy qo' shin qoldirib, asosiy qo' shinlari bilan qishlash uchun Zariasp (Baqtra)gajo'nadi. O'sha yilning bahorida Aleksandr qo'zg' olonni bostirish chorasini ko'radi. O'z lashkarlarini uch qismga bo'lib, So'g'diyonani uboshidan bu boshigacha kezib cliiqadi va tinch aholini qilib tashlaydi. Mil. avv. 328-yil kuzida Spitamanning Aleksandr bilan hal qiluvchi jangi bo'lib o'tadi. Kuchlar teng bo'lmaganidan Spitaman yengilib, yana cho'lga chekinadi. O' sha yerda u xoinlarcha o'ldiriladi.

2. 
   Ichanqal 'a me 'moriy yodgorligi.
   

O'rta Osiyodagi yirik va noyob me'moriy yodgorlik. Xivaning ichki qal' a (Shahriston) qismi.
Ichan qal 'a shaharning Dishan qal 'a (tashqi qal’a) qismidan kungurador devor ЬДап ajratilgan. U Xiva raboti (Dishan qal 'a)dan baland qo'rg'ontepaga o'xsliab ko'rinadi. Ichan qal 'aga 4 daivoza (Bog'cha dar-voza, Polvon daivoza, Tosh daivoza, Ota daivoza)dan khilgan Xorazm xalq me'niorligining ajoyib obidalari: madrasa, masjid, saroy va minoralar, asosan, Ichan qal 'ada. Undagi nie'moriy yodgorliklaming yara-tilish tarixi, asosan, 4 davrga taal-luqli* birinchisi Xorazmning qad. davridan to mo'g'ullar istilosi davriga qadar, bu davrdan Ko'qna arkning g'arbiy devori, qal'a devorining shim, sharqiy burchagidagi qad. davrga mansub burj va qal'a devori qoddiqlari saklanib qolgan. Mcinchisi Xorazmnmg 1220 yildagi mo'g'ullar istilosidan keyin tiklanish davri. Bu davrda Sayid Alovuddin maqbarasi va b. mahobatli binolar qurilgan. Ucliinclii davri 16—17-asrlarga to'g'ri keladi. Shu paytda (Abulg'ozixon va Asfandiyorxon hukmronlik davri) Ichan qal 'ada Anushaxon hammomi (1657), peshayvonli Oq masjid (1675), Xo'jamberdibek madra-sasi (1688) kabilar bimyod etildi, Ko'lma ark istelikomlari mustaqkamlandi, ko'rinishxona (xonning qabulxona-si) qurildi (1686—88). Buxoro bilan Eron o'rtasida Xiva xonligi uchun boshlangan umsh natijasida (18-asming 1 -yarmi) Ichan qal 'a va, umuman, Xiva sh. qattiq sliikastlandi (Xiva bir qancha vaqt Eronga tobe viloyat bo'lib turdi).

3. 
   Kamoliddin Behzod havoti va faolivati.
   

Kamoliddin Belizod (1455—1536) XV asr tasviriy san 'atining ulug'
namoyandasidir. U musawirlikda "Hirot maktabi" deb nomlangan yangi bir ijodiy uslubning asoschisi bo'ldi. Behzod o'z davrida Moniyi Soniy (Ikkinchi Moniy) deb ulug'langan. U ustoz san' atkor sifatida O'rta Osiyo, Eron, Ozarbayjon va boshqa o'lkalar tasviriy san 'atining taraqqiyotiga samarali ta'sir etdi. Behzodning ijodi xihna-xil mazmunga ega bo'lib, u tarixiy siymolar (Husayn Boyqaro, Shayboniyxon, Alisher Navoiy) portretlaridan tortib to seijilo hukmdor saroylaridagi qabul marosimlari va jang maydoni
manzaralarigacha liaqqoniy va ta' sirli qilib _n . bera Olgan.
Delilaviyning 'Layli va Majnun" ^un dostoniga bag'ishlangan iming lirik manzaralari yoki Sharafiddin Ali Yazdiyning "Zafamoma" asari uchun chizilganjangmaydonidagi shiddatli jang tasvir etilgan miniaturalari nilioyatda jozibador va ta'sirchandir Belizod an'analari keyingi daw rassomlari ijodiga ijobiy ta'sir ko'r satdi. Uning ijodi va mero si san' atshunoslar, rassomlar tomoni dan keng o'rganiladi. Behzod nomini abadiylaslitirib, O'zbekiston Respublikasi Birinchi Pre zidenti Islom Karimovning 1997-yil 23-yanvardagi fannoniga binoan Kamoliddin Belizod nomidagi Davlat mukofoti ta'sis etildi, Milliy rassomlik va dizayii iiistitiitiga Belizod nomi berildi. 2000-yil noyabrda Toslikent, Samar qand shaharlarida va xorijiy mam lakatlarda YUNeSKO homiyligida Belizod tavalludining 545 yilligi keng nishonlandi, Toslikent shaluida Belizod nomidagi memorial bog' barpo etildi. Toslikentda Temuriylar tarixi davlat muzeyida Belizodga bag'ishlab Buyuk Britaniya, Turkiya, Hindiston, Ozarbayjon, Tojikiston - va O'zbekiston san'atshimos olimlari ishtirokida xalqaro ilmiy konferensiya o'tkazildi. .