Ащоли статистикаси

VI боб АҲОЛИ МИГРАЦИЯСИ СТАТИСТИКАСИ 
6.1. Аҳоли миграциясини статистик ўрганишнинг моҳияти ва 
аҳамияти 
Аҳоли миграцияси дейилганда, унинг яшаш жойи ўзгариши билан 
боғлиқ бўлган мамлакат ичидаги ёки мамлакат ташқарисидаги ҳаракати 
тушунилади. Шунинг учун унинг бириичиси давлат, вилоят ўлка, 
республика, аҳоли яшайдиган пунктининг ва ҳоказога админйстратив — 
ҳудудий чегарасини босиб ўтиш, иккиичиси яшаш жойини ўзгартириш 
ҳисобланади. 
Миграцияларни таснифлашнинг асосий ўлчовлари— миграция 
йўналиши, унинг ташкил этиш даражаси, соатлари, вақти саналади. 
Миграция оқимининг йўналишига қараб, икки турга ажратилади: ташқи 
ва ички. Ташқи миграция — бу, аҳолининг чегарадан чиқиб кетиши 

---

22 
(эмиграция) ва чегарадан кириши (иммиграция). У аҳолининг ҳудуд бўйича 
кучиб юришини акс эттиради. 
6.2. Аҳоли миграциясининг турлари. 
Ташкил этиш даражасига қараб миграция икки турга бўлинади: 
ташкилий ва ташкилий бўлмаган мигрантлар. 
Ташкилий миграция меҳнат ресурсларни оқилона жойлаштириш 
мақсадида аҳолини ҳудуд бўйича режа асосида кўчиришни англатади.Унга 
давлат идоралари томондан моддий имтиёзлар берилади. Ташкилий 
миграциянинг асосий турлари: жамоат чақиришлар, қишлоқ хўжалиги билан 
боғлиқ уўчиришлар, ишчи кучини ташкилий равишда ишга қабул қилиш, 
ҳизматчилик юзасидан бошқа туманларга ўтказиш, ўқишни битирганларга 
ишга тақсимлаш ва бошқалар. 
Ташкилий бўлмаган ёки шаҳсий миграция аҳолининг ҳудуд бўйича 
кўчиши бир қатор сабаблар билан амалга оширилади: юқори даромад олиш 
йўли билан ўзининг материал ҳолатини яхшилашга қизиқиш ўз малакасини 
ошириш ёки таълим олиш, ўз фаолият турини ўзгартириш янги ишга 
ўтиш:аҳолига хизмат кўрсатиш юқори даражада бўлган туманларга кўчиш; 
оилавий аҳвол масалан,никоҳдан ўтиш ,эр,хотин болалар ёки бошқа 
туғишганлар томонга кўчиш ва бошқалар.
Давлат жисмоний бўлмаган кўчишларни бошқара олмайди дейиш 
мумкин эмас. Бу ишга қуйдагилар:регионлар бўйича эркак ва аёл меҳнат 
ресурсларидан оқилона фойдаланиш мақсадида уларни жойлаштириш, кўчиб 
ўтишда давлат томонидан бериладиган моддий ёрдам; бепул ўтказиш, юк 
ташиш, бир мартали нвфақа ва ҳ.к; ҳодимларни мустаҳқамлаш бўйича 
жойларда ўтказилган тадбирлар уй-жой билан болалар боғчалари мактаблар 
билан таминлаш,туман коиффициентлари қўшимчалари ва бошқалар. 
Кўчиш муддатига қараб, миграция қуйидаги турларга бўлинади: 
қайтмайдиган ёки яшаш жойини бутунлай ўзгартириш; вақтинча ёки яшаш 
жойи маълум. лекин узоқ муддатга ўзгариши, масалан, узоқ регионларда 
битим билан ишлаш учун; мавсумий, масалан, қишлоқ. ҳўжалиги ишлари 
билан боғлиқ бўлган, чунончи балиқлар кўплаб туғилган даврда балиқ 
заводларида ишлаш учун; мамлакатнинг жанубий назорат зоналарига 
миграция қилиш; маятникли миграция; ҳар ҳафта ишга, ўқишга , 
давоналишга бориш ва бошқалар. 
Маятникли миграция меҳнат ресурсларини ташкил этишнинг сезиларли 
манбаи бўлиб ҳизмат қилади, Уларни ижтимоий йуналиши, касбий ўсиш, 
шаҳар турмуш тарзини ёйиш, шаҳар ва қишлоқ ўртасидаги фарқни йўқотиш 
ва ҳоказолар орқали бартараф этиш мумкин.