Ащоли статистикаси

4.8. Туғилиш жадваллари 
Туғилиш коэффициенти аҳолининг жинсий ёш таркиби билан боғлиқ, 
туғилишнинг ҳақиқий даражасини ёритиш учун, уни аҳолининг такрор пайдо 
бўлиш жараёнида иштирок этувчи қисмига нисбатан ўрганиш лозим. Аммо 
бу маҳсус коэффициент ҳам айрим олинган ёшлар гуруҳлари бўйича 
ҳисобланган ўртача миқдорни ташкил этади: 15-19 ёш, бунда туғилиш 
даражаси жуда паст; 20-24 ёшлилар гуруҳи, бунда туғилиш даражаси жуда 
юқори ва бошқа 
Шу билан бир қаторда маҳсус туғилиш коэффициенти билан бирга 
аҳолининг такрор пайдо бўлишини ифодаловчи брутто ва нетто 
коэффициентлар ҳам муҳим ҳисобланади. Иккала кўрсаткич ҳам шу 
ёшдагилар туғилгани ва шу ёшдагилар ўлганлигини тавсифловчи ота-оналар 
авлоди қандай даражада болалар авлоди билан алмашиш даражасини 
ифодалайди. 
Бир йилликлар, беш йилликлар ва бошқа ёш гуруҳлари 15-49 ёш орасида 
(15-54) фарзанд кўриши қуйидаги кўрсаткичлар орқалии ифодаланади: 
Г
0
— фарзанд кўриш коэффициенти; 
О — X ёшдан Ҳ+1 ёшгача оралиқдаги фарзанд кўриш коэффициенти; 

---

17 
Ф — X ёшда аҳолининг такрор пайдо бўлиш буртто — коэффициенти ; 
К — аҳолининг такрор пайдо бўлиш нетто — коэффициенти. 
F ҳудди яшай олиш ёши жадвалидаги қари X ёшда бола кўрши эҳтимоли 
бўлган аёллар учун аниқланади (аниқроғи, болалар сонини математик 
кутилиши X ёшдан Ҳ+1 ёшгача бўлган ораликда). 
Фарзанд кўриш кўрсаткичи суммаси, ёшлар гуруҳи бўйича фарзанд 
кўриш кўрсаткичларининг йиғиндисига тенг. 
А
ҲОЛИНИНГ 
фарзанд кўриш брутто коэффициенти (Ф
ҳ
)ни қуйидаги 
тенглама асосида ҳисоблаш мумкин: 
Аёл аҳоли учун брутто коэффициент, аёлларнинг бутун умри мобайнида 
туриш мумкин бўлган қизларнинг ўртача сони. 
Аҳолининг такрор пайдо бўлиши нетто коэффициентларини R қуйидаги 
формуладан олиш мумкин: 
Шундай қилиб, аҳолнинг такрор пайдо бўлишини ифодаловчи нетто — 
коэффициент, аёлларнинг бутун умри мобайнида туғиш мумкин бўлган 
қизлар сонини кўрсатиб, у бир такрор пайдо бўлиш шаклида аёл аҳолининг 
неча марта кўпайиб ёки камайиб бориш даражасини ифодалайди. Нетто 
коэффициентини брутто коэффициент асосида ҳам ҳисоблаш мумкин.