Arxitekturaviy kompozitsiya asoslari

8 1 - r a s m .
Ichki m u h itn i uyushtirish:
д -uzliksiz t o ‘siqlardan hosil boMgan yaxlit ich k i muhit;
6 -q o ‘llanilgan m oddiy vositalar ichki m u h it yahlitligini buzm agan holat;
d -
o'tishga xalal bermaydigan punktirli, uzilgan cheklash (ih o ta ) ishtirok etgan
ichki muhit;
e-gorizontal tekisligi turli balandliklarda ish lan gan pollar yordam ida b o'lak lan gan
ichki muhit;
/-tu rli balandliklarda shiftlar yordam ida h o sil b o ‘lgan ichki m uhit;
g-devorlar yordam ida hosil b o‘lgan ich k i m uhit.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

M a ’ruza rejasi. Tektonika va arxitektonika tushunchalari. Konstruksiyaning 
ishlashi va uning badiiy ifodasi. Poliedrlar arxitektonikasi. Ichki fazoviy muhit va 
uning tashqi shaklda ifoda etilishi.
M a ’ruza. Arxitekturaviy kompozitsiya fanida “tektonika” tushunchasi 
alohida ahamiyatga ega. Bu ibora yunoncha “
tektonike
” so‘zidan olingan 
b o 1 lib, tuzilish, qurilishni ifoda etadi. “
Arhitektonike
” so‘zi esa o ‘ta, eng 
yuqori, puxta tuzilish m a’nosini anglatadi. Umuman, bu ibora san’at asari- 
ning m azm uni va shakli o ‘rtasidagi bog'liqlikni, uyg'unlik darajasini ifoda- 
laydi. Arxitektonikani yoki tektonikani “funksional va estetik tomonlaming 
yaxlitligi” , “funksional jihat va konstruktivlik asos birligi” kabi jumlalar 
bilan ham ifodalash mumkin.
Tektonika to ‘g‘risida talabalarga m a’lumot berishdan maqsad - ularni 
arxitekturaviy loyiha variantlaridan yaxshisini to ‘g‘ri, ilmiy asoslangan ra­
vishda tanlashga o‘rgatishdan iboratdir. “Arxitektonika” fanining vazifasi - 
mavjud hamda loihalanayotgan san’at asarlariga ta ’rif berish, yaxshisini 
yom onidan ajrata bilish usul va qoidalari bilan qurollantirishdan iborat.
E stetik asi y orqin ligi jih a td a n kristallar ichida t o ‘g ‘ri, b o ‘rtiq
ko‘pqirraliklar (poliedrlar yoki Aflotun jinslari) ajralib turadi. Ular sirasi- 
ga to ‘rtqirralik (tetraedr), sakkizqirralik (oktaedr), o ‘nikkiqirralik (dode- 
kaedr) va yigirmaqirralik (ikosaedr) kiradi. Poliedr sifatlaridan beshtasini 
alohida ta ’kidlash joiz:
- poliedr unsurlarining (qirra, yon va burchaklaming) tengligi, bir 
xilligi;
- o ‘ta muntazamlilik, tizim lilik, simmetriklik;
- tuzilishining samaraligi (effektivligi), tejamliligi;
- optimal konstruktivlik, zo ‘riqishlarga, tashqi ta ’sirlarga chidamliligi;
- xushbichimliligi, yaxlitliligi va go‘zalligi.
Q or parchalari ham nihoyatda tejamii, chiroyli tuzilishi bilan tabiatda 
eng arxitektonik shakllar qatoriga kiradi.
H ar qanday san’at asarlarida boMgani kabi arxitekturaviy inshootlarda 
ham ichki mazmun va tashqi shakl mavjud.
Ichki mazmun jihatlari (tom onlari) beshta:
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

- utilitar m azm un (jihat);
- funksional m azm un (jihat);
- strukturaviy mazmun - qismlarining o ‘zaro joylashuvi, o ‘zaro ta ’siri;
- konstruktiv-ashyoviу mazmun (jihat);
- texnologik m azm un (jihat).
Shakl jihatlari (tomonlari) asosan ikkita:
- ichki shakllar tizimi;
- ko'rinadigan, idrok etiladigan shakl — plastik qobiq.
Hajmiy shakl ichki tizim to ‘g‘risida xabar berishi kerak. Bu shaklning 
informativligidir. Shakl informativligining o ‘lchovlari (parametrlari) va 
bog‘liqliklari mavjud. U turli ko‘rinishlarga ega. Shaklning informativligi 
uning mazmunliligidadir. Ibora