Arxitekturaviy kompozitsiya asoslari

gi, vazni). Ranglarning yorug‘lik manbayiga nisbatan uch holati (frontal, yon to -
mondan, kontrajur). Ranglarning metrik va ritmik xususiyatlari. Rang va shakl m u-
nosabati. Axromatik va xromatik uyg‘unliklar (garmoniyalar).
M a ’ruza. Kuchli badiiy vositalardan bin rangdir. M a’lumki, nur shi- 
sha prizm adan o ‘tkazilsa, u kamalak ranglarga (spektrga) ajraladi. Agar 
spektr ranglar birlashtirilsa, oq rang hosil bo'ladi. Kamalak ranglar bilan 
binafsha rang xromatik ranglar deyiladi. Fizikaviy nuqtayi nazardan rang 
m a’lum o ‘lchamlarga ega bo'lgan to ‘lqindir. N u r biror sathga tushar ekan, 
m a’lum uzoqlikdagi to'lqinlar qaytariladi, qolganlari esa singib ketadi. 
Natijada ko‘zimizga sath biror ranglar tariqasida idrok etiladi.
Har bir xromatik rang o pining uch: rangliligi, yorqinligi, yorug'ligi 
jihatlari bilan bir-biridan farqlanadi. Ranglilik ( “цветовой ф о н ”) ranglar- 
ni o ‘zaro farqlab turadigan asosiy jihatdir. Yorqinlik muayyan b o ‘yoqdagi 
rangni hosil qiluvchi zarrachalam ing (pigm entning) nisbiy m iqdoridir. 
Bunday zarrachalar miqdori qancha ko‘p bo‘lsa, rang shuncha yorqin bo‘ladi. 
Muayyan rangning oq-qora (axro m atik) holatidagi ko‘rinishi u n in g 
yorugMigini (“яркость”т ) tashkil qiladi. Spektr ranglardan yorug‘ligi eng 
kam bo‘lgani binafsha rangidir. Eng yorug‘ rang - sariq. Qolgan ranglar 
ulaming oralig‘ida joylashadi.
Ranglar birlamchi (asosiy) va ikkilamchi (to‘ldiruvchi-m urakkab) 
xillarga b o ‘lin a d i. A sosiylarga: s a riq , k o ‘k (havo rang) va q iz il; 
to‘ldiruvchilan*a: yashil (sariq, ko‘k), qovoq sariq (sariq, qizil) va binafsha 
(ko‘k-qizil) ranglar kiradi. Boshqa ranglar asosiy va to ‘ldiruvchi ranglar­
ning turli birikmasi natijasida hosil b o ‘ladi. Agar ranglar tartib bilan joy- 
lashtirilsa, o‘ziga xos rang shari hosil b o ‘ladi. Ranglar ta ’siri bo ‘yicha issiq 
va sovuq, og‘ir va yengil, uzoq va yaqin b o ‘lishi mumkin.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Mazkur mavzudagi klauzura va vazifalar yordamida talabalar spektr 
ranglari, ranglar doirasi to ‘g ‘risidagi bilimlarini mustahkamlaydilar, har 
xil ranglardan uyg‘unliklar hosil qilish ko‘nikmalariga ega bo‘ladilar.