Arxitekturasi

---

2-LEKCIYA. ZAMANAGÓY KOMPYUTERLER HÁM OLARDIǸ 
ARXITEKTURASI 
Reje:
1. EEM nıń jaratılıwı 
2. Kompyuter arxitekturası 
3. Kompyuterler klassifikatsiyasi 
4. Kompyuterdiń tiykarǵı qurılmaları 
5. Kompyuterdiń qosımsha qurılmaları 
Informatika — bul informaciyanıń tekǵana ulıwma qásiyetleri, bálki oǵan 
avtomatlastırılgan qayta islewdıń usılları, processleri hám texnikalıq quralların 
úyreniwshi pán bolıp tabıladı. Avtomatlastırılgan islew beriw processleriniń 
tiykarın informaciyanı jıynaw, talqılaw, saqlaw, qayta islew hám uzatıw talqılaw. 
Bul processler esaplaw texnikası, atap aytqanda, EHMler járdeminde ámelge 
asırıladı.
Ótken ásirdiń 40 -jıllarınan baslap universal EHMlerdiǹ dáwiri baslandı desa 
boladı. Olardıń rawajlanıwın áwladlarǵa bólıp úyreniw tájiriybesi keń qollanıp 
kelingen. Usı waqıtta EHMda qollanılǵan radiotexnik elementler bazası hámde 
programmalıq támiynatı sıyaqlı klassifikaciya belgileri boyınsha áwladlarǵa 
ajıratıwdan da paydalanılǵan. Lekin taǵı bir klassifikaciya belgisi — EHMning 
arxitekturasındaǵı ayırmashılıǵına qaray da ol yamasa bul áwladqa ajıratıw 
maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Buǵan tiyisli gapti «bazalıq EHM»nıń 
arxitekturası, yaǵnıy abstrakt modelinen baslaymız.
Texnikalıq támiynat salasında Informatika oqıtıw metodikasınıǹ maqseti 
tómendegilerden ibarat:
oqıw-tárbiya processinde paydalanatuǵın texnikalıq qurallardı tańlawdı 
ekonomikalıq tiykarlaw; 
keleshekte paydalanıw perespektivaların esapqa alǵan halda informatika 
xanasınıǹ parametrlerin, úskenelerin anıqlaw; 
Bir tárepden bolsa integratsiyalashqan támiynleniwdi esaplaw sistemalarınıń 
quramalı funktsional múmkinshiliklerdi támiyinlep beriwi kerek: 
Quramalı algoritmlar: mikroprotsessorlar tárepinen atqarıltuǵın operatsiyalar 
júdá quramalı bolıwı múmkin. Mısalı, mikroprotsessor, hár qıylı qurılmalardı
(printer, skaner hám basqalardı) basqarıw múmkin. Ayqın mısal sıpatında 
avtomobil dvigatelin basqarıwda saralawdıń quramalı funktsiyasın orınlawı kerek, 
bul bolsa óz gezeginde janar maydı minimum dárejede jumsawı menen birge 
pataslaniwdan saqlaydı. Paydalanıwshı interfeysi: Mikroprotsessorlar kóbinese 
quramalı paydalanıwshı interfeyslerin basqarıw ushın da qollanıladı. Bunday 
interfeysler bir neshe menyu hám variantlardı birlestiriwi múmkin. Mısalı, 
paydalanıwshınıń quramalı interfeysine mısal etip global sistemada háreketleniwge 
mólsherlengen (GPS) háreketli kartalardı aytıw múmkin.
2. Kompyuter arxitekturası. Kompyuterdiń tiykarǵı bólimleri tómendegiler:

sistemalı blok,

monıtor,

klaviatura,

---


tıshqansha.
Monıtor
- kompyuter monıtorı (displey) ekranǵa tekstli hám grafik 
informaciyanı shıǵarıwǵa mólsherlengen. Monıtorlar monoxrom yamasa reńli 
bolıp, tekstli hámde grafik jaǵdaylarda islewi múmkin.