|
4.Me’moriy maktablar. Markaziy Osiyo hududi doirasida yirik uch me’moriy maktablar mavjud.
Turkmaniston, O‘zbekiston, Tojikistonlarning janublari.
Xorazm-Amudaryoning quyi oqimi; Qoraqum va Qizilqum bilan o‘ralganligi
tufayli madaniyatining o‘ziga xosligi bu erlarda kuchliroq.
Markaziy Osiyoning qolgan vodiylari.
Mustaqillik yillarida shaharsozlik beqiyos o‘zgarishlarga, taraqqiyotga yuz tutdi. Shaharlarda nafaqat tarixiy obidalar qayta tiklandi, balki ziyoratgohlar obodonlashtirildi, qator zamonaviy kasb-hunar kollejlari, maktablar, zavodlar, fabrikalar, sport may- donlari, shifoxonalar, mehmonxonalar, istirohat bog‘lari, xiyo- bonlar, bozorlar, yo‘llar, ko‘priklar, savdo majmualari, favvoralar, gulzorlar barpo etildi.
Ayniqsa keyingi yillarda bu sohada muhim o‘zgarishlar bo‘ldi. Turar-joylarni takomillashtirish, badiiy loyihasini mu- handis, dizayner mutaxassislar yordamida qulay, chiroyli, shinam bolishiga erishish uchun maxsus loyihalar qabul qilinmoqda. Zamonaviy shaharsozlik dizaynini takomillashtirish uchun «Dav- lat arxitektura va qurilish qo‘mitasi tizimini tubdan qayta tashkil etish, shaharsozlikning eskirgan metodologiya va normativlari, kapital qurilishdagi nomutanosiblik va muammolarni bartaraf etish, Shuningdek, loyiha institutlarining samarasiz faoliyatini qayta ko‘rib chiqish» taqozo etiladi. Bugun 0‘zbekistonning barcha shaharlarida katta hajmda- gi qurilish va obodonlashtirish ishlari olib borilmoqda. Viloyat markazlari Nukus, Andijon, Jizzax, Namangan, Samarqand, Buxoro, Guliston, Qarshi, Termiz kabi shaharlarni zamonaviy me'morlik talablari asosida tubdan qayta qurish ishlari amalga oshirilmoqda. Ana shunday keng ko‘lamli ishlar natijasida Sa marqand shahri jahondagi inson o‘z umri davomida albatta borib ko‘rishi zarur bo‘lgan 50 shaharning biriga aylandi. Buyuk Britaniyaning «Ekonomist» jurnalida e’lon qilinishicha Tosh- kent shahar obodligi va yashash uchun qulayligi jihatidan dun- yo reytingida 140 ta shahar orasida 58 o‘rinni egalladi. Bu misollarning barchasi madaniy makonda dizaynning o‘rni va roli ortib borayotganini ko‘rsatadi. Nafaqat Toshkent, balki butun 0‘zbekistonning go‘zalligi dunyoga namoyon qilinmoqda. Bunda funksionallik va badiiylik, foydalilik va go‘zallik, tejamkorlik
3. Usta Shirin Murodov (1879, Buxoro — 1957.12.2, Toshkent) — meʼmor, ganch oʻymakori; Oʻzbekiston Fanlar akademiyasining faxriy aʼzosi (1943), Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan sanʼat arbobi (1943). Hunarni otasi usta Murod va bobosi usta Nosirdan oʻrgangan, yoshligidan amakisi usta Hayot qoʻlida qolgan va undan taʼlim olgan. Mustaqil usta sifatida Buxoro amirining Karmanadagi saroyi (Sitorai Mohi Xosa yozlik saroyining Oq zali)ni bezashda katnashib, tanilgan. U.Sh. ijodida ganch oʻymakorligi anʼanalarini mahorat bilan qoʻllagan, ularni yangi mazmun va shakllar bilan boyitgan, ilk bor ish faoliyati (ganch oʻymakorligi)da naqsh zaminida koʻzgudan foydalandi, yaʼni koʻzgu ustiga ganchkori naqshlar ishlab, jozibadorlikka, ajoyib naqsh jilvasiga erishdi.
U.Sh. koʻplab klublar, maʼmuriy binolarni nafis ganchkorlik naqshlari bilan bezadi: Butunittifoq qishloq xoʻjaligi koʻrgazmasidagi Oʻzbekiston, Turkmaniston pavilonlari (1938), Toshkent kuranti, Navoiy teatri (Buxoro zali), Muqimiy teatri, xoz. Alisher Navoiy nomidagi adabiyot muzeyi va boshqa; meʼmoriy obidalarni taʼmirlashda katnashgan: Ismoil Somoniy maqbarasining buzilgan qismi, Mir Arab madrasasi, Abdulazizxon madrasasi gumbazlarini, Magʻoki attori mayejidi peshtogʻining koshinkori naqshlarini tikladi va boshqa
U.Sh. koʻplab shogirdlar yetishtirgan: Samarkand taʼmirchilar maktabi, Toshkent qurilish sanʼati maktabi (1940— 42), Moskva badiiy sanʼat bilim yurti (1942—43), P. Benkov nomidagi respublika rassomlik bilim yurti (1952— 57)da dare bergan. Respublika (jumladan, Toshkent, Buxoro va boshqalar)dagi maktab, koʻchalarga U.Sh. nomi qoʻyilgan; Buxorodagi Sitorai Mohi Xosa hovlisida uning byusti oʻrnatilgan. Vafotidan soʻng "Buyuk xizmatlari uchun" ordeni bilan mukofotlangan (2001).
Do'stlaringiz bilan baham: |
