Arxeologiya va etnologiya fanidan savollarga javoblar. Tosh davri xususiyatlari

Joytun madaniyati 0 ‘rta Osiyoning janubiy-g‘arbiy hududida ilk dehqonchilik bilan shug‘ullangan qabilalar yodgorligidir. Uning izlari faqat Turkmanistonning janubiy--g‘arbiy hududlaridan topilgan.Olimlar uni miloddan avvalgi VI ming yilliklar oxiri V ming yilliklar boshlariga oid deb hisoblashadi. Uni B.A.Kuftin, V.M.Masson, D.Durdiev, O.Berdievlar tadqiq qilgan. Joytun madaniyatiga Bami, To‘g‘oloqtepa, ChagMllitepa, Munchoqlitepa, Cho‘pontepa, Joytun,Nayzatepa kabi bir qator ibtidoiy dehqonlarning manzilgohlari kiradi. Joytun qishlogMda uch qurilish bosqichi aniqlangan. Unda uylar to‘rtburchak shaklida qurilib, devorlari guvaladan ishlangan va somon bilan suvalgan. Uylarning yonida xo‘jalik xonalari - omborxona, saroy
va o ‘ralar ham boMgan. Joytun uylari devorining qalinligi 30 sm nitashkil etgan. Har bir uyda (xonadonda) 5-6 kishidan iborat oilayashagan, deb taxmin qilinadi. Hammasi boMib, Joytunda 30 ga yaqinuy-joy komplekslari lgan, ularda 150-180 kishi istiqomat qilgan.Uyning ichki o‘ng tomonida katta to‘g‘ri burchakli o‘choq mavjudboMib, u loydan (guvala) qurilgan. Toshqurollari asosan chaqmoqtoshdan ishlangan. Prizma va konussimon nukleuslar ko‘plab topilganGeometrik shakldagi mikrolitlarning keng tarqalishi Joytun madaniyatining muhim xususiyati hisoblanadi. Ulardan qadama tig‘ sifatidfoydalanishgan. Joytunliklar kulolchilik buyumlarini qoMda yasaganlar va geometriknaqshlar bilan bezaganlar. Ilk Joytun madaniyatida bezakli sopol idishlarkam uchraydi. Bezakli idishlar ko'proq qizil rang bilan ishlangan. Joytun sopol idishlaridato‘lqinsimon chiziqlar uchrasa, so‘nggi Joytun sopol idishlarida to‘rsimon chiziqlarasosiy o‘rinni egallaydi. Bu erdan hayvon va odam gavdasi tasvirlangan haykalchalar,munchoq, shaxmat donalari topilgan. Haykalchalardan ko‘proq echki,
qo‘y haykallari uchraydi. Haykalchalar urug‘ning sig‘inadigan buyumideb taxmin qilinadi. Cho'pontepa qishlog‘idan bir necha qabrlar topib o‘rganilgan.Qabrlardan g‘ujanak holda yon tomoniga yotqizilgan va ustiga qizil oxrasepilgan odamlarning suyaklari topilgan. Bu qabrlar neolitning engso‘nggi bosqichiga tegishlidir. Joytun madaniyati yodgorliklaridan topilgan moddiy manbalarularning dehqonchilik bilan birga, chorvachilik, ovchilik bilan hamshug'ullanib, o‘z davrining katta yutuqlarini qo'lga kiritganligini ko‘rsatdi.
22. Sarazm eneolit davri yodgorligi.