Article · December 020 citations reads 74 author: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

Фойдаланилган адабиётлар
1. 
Радлов В.В., Мелиоранский П.М. Древ
­
не-тюркские памятники Кошо-Цайдам . – 
Санкт-Петербургъ: Типография императорской 
Академии Наук, 1897. – С. 23.
2. 
Отаули. Билга ҳоқон достони. – Тошкент: 
«O’zbekiston», 2015. – Б. 136-137.
3. 
Народ в потоке истории. Научная серия 
/Составители Т.Шанбай, А.Ибраева. – Астана: 
Фоллиант, 2014. – С. 145-146.
4. 
Народ в потоке истории. Научная серия 
/Составители Т.Шанбай, А.Ибраева. – Астана: 
Фоллиант, 2014. – С. 290.
5. 
Имомназаров М. Миллий маънавияти
­
миз назариясига чизгилар. – Тошкент: «Шарқ», 
1998. – Б. 9.
БАРКАМОЛ АВЛОДНИ ТАРБИЯЛАШДА 
ИЖТИМОИЙ-ГУМАНИТАР
ФАНЛАРНИНГ ЎРНИ
Ш.МАҲМУДОВ,
«Мактабгача ва бошланғич таълим»
кафедраси мудири
Л.ЭЛМУРОДОВА, Д.БОБОҚУЛОВА,
ўқитувчилар 
Барчамизга маълумки, бугунги кунда ёшлари
­
мизни ташқи мафкуравий таъсир ва таҳдидлар
­
дан ҳимоя қилишда ҳам ижтимоий-гуманитар 
фанларнинг роли муҳим аҳамиятга эга. Чунки 
мафкуравий таҳдид шакллари хилма-хил бўлиб, 
уларда кўпинча жозибали шиор ва ғоялар ниқо
­
би ортида иш кўрилиб, турли-туман усуллардан 
фойдаланилади. Бундай ёвуз кучлар ихтиёри
­
да жуда катта моддий, молиявий ресурс ва им
­
кониятлар мавжуд бўлиб, улар пухта ўйланган 
ҳамда давомли мақсадларга хизмат қилмоқда. Бу 
ҳаракатлардан асосий кўзланган мақсад эса ав
­
валамбор, ёшлар қалбини эгаллаш, муайян мам
­
лакат ёки минтақадаги бирор халқнинг онгига 
таъсир ўтказиш, уни ўз дунёқарашига бўйсун
­
дириш, мафкуравий жиҳатдан заиф ва тобеъ 
қилишдан иборат. 
Хўш, баркамол авлод тарбиясида нималарга 
эътибор қилиш керак, аслида. Бу борада дас-
туриламал қилиб олишимиз лозим бўлган муҳим 
жиҳатлар қайси ҳужжатларда ўз аксини топган? 

---

52
53
Қайси йўл биз учун «қулай»? «Ортиқча» фанлар 
қисқартирилаётган айни жараёнда кенг жамо
­
атчиликнинг позицияси қандай бўлиши керак. 
Ушбу мақола орқали юқоридаги саволларга жа
­
воб қидириб кўрамиз. 
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳка
­
масининг 2019 йил 31 декабрдаги «Узлуксиз 
маънавий тарбия концепциясини тасдиқлаш ва 
уни амалга ошириш чора-тадбирлари тўғриси
­
да»ги қарори барчанинг, шу жумладан, педагог-
ларнинг ҳам ишини умумлаштиради. Шунинг-
дек, ушбу концепция мамлакатимизда олиб бо
­
рилаётган маънавий-маърифий ишларни ягона 
тизимга олиб келиши кутилмоқда. Концепци
­
яда ёшлар маънавиятини шакллантириш учун 
умумий ўрта таълим мактабларида миллий ғоя 
тамойилларини тарбия жараёнларига чуқур 
сингдириш, ўқувчиларга миллий тарбия асосла
­
рини тўлақонли тушунтириш, аждодларимиз
­
нинг тарбияга оид таълимотларини ёшларга ет
­
казишга қаратилган «Тарбия» фанининг ташкил 
этилгани муҳим аҳамият касб этади.
Қолаверса, ҳозирги глобаллашув даврида таъ
­
лимнинг асосий устувор вазифаларидан бири 
ҳам ёшларимиз онгига миллий ғоя ва мафку
­
рамизни сингдириш, уларнинг она-Ватан ва 
халқига бўлган Ватанпарварлик ғояларини яна
­
да шакллантиришдир. Чунки ҳар қандай маф
­
кура жамиятда муайян ғоялар устуворлик қила
­
диган ижтимоий муҳитни яратиш вазифасини 
ҳам бажаради. Зеро, Биринчи Президентимиз 
Ислом Каримов таъкидлаганларидек, «Мафку
­
ра ҳар қандай жамият ҳаётида зарур. Мафкура 
бўлмаса одам, жамият, давлат ўз йўлини йўқо
­
тиши муқаррар». 
Бугунги кун ёшларида дунёқараш ва тафак
­
курни шакллантириш, шу билан бирга уларни 
ғоявий жиҳатдан ҳимоя қилиш айнан ижтимо
­
ий-гуманитар фанлари профессор-ўқитувчила
­
рининг зиммасига улкан масъулиятни юклайди. 
Боиси ёшларимизни Ватан равнақи йўлидаги 
аниқ мақсад сари бирлаштириш ва сафарбар 
этиш орқалигина фуқаролик жамиятини мус-
таҳкам ўзагини яратиш мумкин. Шунингдек, 
ёшларимизда миллий ғурур ва ифтихор туйғуси
­
ни шакллантиришда эса биз, аввало, ватанимиз 
тарихини, унда яшаб ўтган буюк аждодларимиз 
меросини улар онгига етказишимиз керак. 
Дарвоқе, ватанимиз тарихини ўрганиш орқа
­
ли жаҳондаги илғор, тараққийпарвар, демокра
­
тик кучлар ҳамда давлатларнинг тажрибалари
­
ни умумлаштириш асосида халқимизда янги
­
ча ижтимоий-сиёсий дунёқараш маданиятини 
шакл лантириш, тараққиётнинг умумэътироф 
этилган тамойилларига асосланган йўллари
­
ни тўғри белгилаб олишга кўмаклашиш, ўтмиш 
хатоларини такрорламаслик, улардан зарур са
­
боқлар чиқариш, тараққиётга, миллат келажа
­
гига хавф солувчи асосий омилларни олдиндан 
кўра олиш ва уларни ўз вақтида бартараф этиш, 
қўшни ва дунё халқлари билан ҳамжиҳатликда, 
тинч-тотув яшашини таъминлаш мумкин бўла
­
ди.
Бу ҳақда Президент Ш.М.Мирзиёев шун
­
дай дейди: «...Барчамиз яхши тушунамиз, таъ
­
лим-тарбия ҳар қайси давлат ва жамиятнинг 

---

54
55
нафақат бугунги, балки эртанги кунини ҳам ҳал 
қиладиган энг муҳим устувор масаладир. Шу
­
нинг учун мамлакатимизда бу масалага давлат 
миқёсида улкан имкон яратилмоқда»
1
. Демак, 
мафкуравий таҳдидларга қарши тўғри таълим ва 
тарбия бериб курашиш самарали ҳисобланади.
Мафкуравий таҳдидлар ёшларимиз онгини 
заҳарлашга қаратилган бўлиб, улар ахлоқий бу
­
зуқлик, зўравонлик, индивидуализм, эгоценти
­
ризм ғояларини пинҳона тарғиб қилади. 
Ушбу таҳдидларнинг асосий қуроли оммавий 
ахборот воситалари ҳамда бутун дунё ўргим
­
чак тўри деб ном олган «Интернет» тармоғи
­
дир. Мафкуравий таҳдидларнинг ниҳоятда кенг 
қамровли эканлигидан келиб чиқиб, уларга қар
­
ши ҳар томонлама чуқур ўйланган, пухта илмий 
асосда ташкил этилган, мунтазам ва узлуксиз 
равишда олиб бориладиган мафкуравий тар
­
бия орқали жавоб бериш мумкин. Биз энг авва
­
ло ёшларимизга оқни қорадан – қорани оқдан 
ажрата олиши учун етарли билим беришимиз 
керак, чунки юксак салоҳиятли, етук онг ва та
­
факкурга эга шахсгина ҳар қандай маънавий ва 
мафкуравий таҳдидларга қарши тура олади.
Шу топда хитойлик машҳур актёр Жеки Чан 
ҳақидаги бир миш-миш эсга тушади. Унга Гол
­
ливудда хитойликлар тўғрисида салбий тасаввур 
қолдирувчи ролни таклиф қилишибди. У кесиб: 
«Мен Хитой, хитойликлар тўғрисида салбий 
1
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 
2019 йил 31 декабрдаги «Узлуксиз маънавий тарбия 
концепциясини тасдиқлаш ва уни амалга ошириш чора-
тадбирлари тўғрисида»ги 1059-сонли Қарори, 9-бет.
фикр пайдо қилувчи ролни ўйнамайман», де
­
ган экан. Оммавий маданиятчилар бунга «Жеки 
Чан яхши актёру, пул ишлашни билмайди-да», 
деб мийиғида кулиб қўйишган экан. 
Маънавиятни асрамоқ – одамдаги инсонни 
асрамоқдир. Буни шиор эмас, ҳар кунлик иш, 
ҳаётий талаб деб тушуниш миллатнинг борли
­
гини, яшашини белгилар экан. Глобаллашув эса 
«оммавий маданият»ни ёймоқда. У ёшларнинг 
тафаккурига, мусиқасига, дидига, кийинишига, 
ўзаро муомаласига, оилавий муносабатларига, 
ҳаттоки орзуларига ҳам чанг солмоқда. 
Бугунги кунда юртимизда миллий ғояни ри
­
вожлантиришнинг 
институтционал 
тизими 
шакл лантирилган, унинг янада самарадорлигини 
ошириш эса ижтимоий-гуманитар йўналишдаги 
фанларнинг қандай ўқитилишига боғлиқ. Олий 
таълим тизимидаги олийгоҳларда бу фанларни 
ўқитилишида қайси соҳа йўналишида мутахас
­
сислар тайёрланишига ҳам эътибор қаратиш ўта 
муҳимдир. Термиз давлат университети Педа
­
гогика ва психология йўналиши магистрантла
­
рининг фикрича, ижтимоий-гуманитар фанлар 
бўйича ўқув мажмуаларини яратишда талаба
­
ларнинг мутахассислик йўналишларига кўпроқ 
урғу берилса, мақсадга мувофиқ бўларди. 
Боиси, 2019-2020 ўқув йилидан магистратура 
йўналишига турдош таълим йўналишини битир
­
ган бакалаврият талабалари ҳам қабул қилин
­
ди. Турли соҳа мутахассисларига яхлит бир соҳа 
тўғрисида билим беришда бизнингча, профес
­
сор-ўқитувчиларда баъзи муаммолар юзага ке
­
лади. Уларнинг энг асосийси эса, албатта, бар
­

---

56
57
ча талабаларда соҳа бўйича бошланғич билим 
турлича бўлишидир. Демак, бундай вазиятда 
профессор-ўқитувчиларнинг етарли билими ва 
тажрибаси билангина кўзланган мақсадга эри
­
шиш мумкин. Чунки ҳар бир фан талабага та
­
ниш бўлган соҳа орқали тушунтирилса, унинг 
самарадорлиги янада ортади. 
Қолаверса, Юртбошимиз Ш.М.Мирзиёевнинг 
2020 йил 24 январдаги Олий Мажлисга Муро
­
жаатномасида: «Миллий тикланишдан – мил
­
лий юксалиш» деган дастурий ғоя ёшларни Она 
юртга садоқат руҳида тарбиялаш, уларда ташаб-
бускорлик, фидойилик, ахлоқий фазилатларни 
шакллантириш – ўта шарафли вазифа эканли
­
гини таъкидладилар
1
.
Хулоса ўрнида шуни таъкидлаш лозимки, 
ижтимоий-гуманитар фанлар жамиятимиз таъ
­
лим тизимининг асосий бўғинларидан биридир. 
Уларни янада такомиллаштириш, кенгайтириш 
ва самарадорлигини ошириш шу куннинг дол
­
зарб масалаларидан бири ҳисобланади. Шундай 
экан, олдимизга қўйган вазифани уддалашда 
ҳаммамиз камарбаста бўлайлик, қўлни қўлга бе
­
райлик. Зеро, биз ҳам эртанги педагогмиз. Биз 
ҳам улкан масъулиятни ҳис қилган ҳолда ижти
­
моий-гуманитар фанларни пухта ўзлаштири
­
шимиз, устозларга муносиб давомчи бўлишимиз 
шарт.
1
Мирзиёев Ш.М. «Эркин ва фаровон демократик 
Ўзбекистон давлатини биргаликда барпо этамиз». – Т.: 
«Ўзбекистон», 2016.