Раҳмонали ҲАСАНОВ,
Камолиддин Беҳзод номидаги
МРДИ доценти, Турон ФА академиги
Мамлакатимизда кенг кўламда тизимли ра
вишда олиб борилаётган ислоҳотлардан кўз
ланган натижаларга эришишда, хусусан, ёшлар
ижтимоий-сиёсий фаоллигини ошириш, энг
аввало, фуқароларни, айниқса, ёшларни чуқур
билимли, теран фикрли, ўз ўтмиши дурдона
ларидан ва маънавий қадриятларидан хабар
дор, ватанпарвар, ҳақиқатпарвар, фидойи қилиб
тарбиялашни тақоза этади». [4. – Б.274-275]
«Маълумки, ёш авлод тарбияси ҳамма замон
ларда ҳам муҳим ва долзарб аҳамиятга эга бўлиб
келган. Аммо биз яшаётган XXI асрда бу масала
ҳақиқатан ҳам ҳаёт-мамот масаласига айланиб
бормоқда».[1. – Б. 504-505]
Шуни таъкидлаш жоизки, ёшлар ўз табиати
га кўра жўшқин, шижоатли ҳамда ташаббус кор
қатлам ҳисобланади. Агар ўттиз ёшгача бўл
ганлар мамлакатимиз аҳолисининг 64 фоизи
ни ташкил этишини ҳисобга оладиган бўлсак
мазкур қатламнинг хоҳиш-иродаси, ҳаётга му
носабати жамиятни демократлаштириш ва ҳа
ётимизни сифат жиҳатдан янгилашнинг гарови
эканини яққол кўриш мумкин. Зеро, «... эркин
фуқаро – онгли яшайдиган, мустақил фикрга
эга бўлган шахс маънавиятини камол топтиши
риш бизнинг бош миллий ғоямиз бўлиши за
рур» [ 2.- Б.303].
Шуни айтиш жоизки, ҳаётга кириб келаёт
ган ёшларимизда фуқаролик позицияси шакл
лантирилса, ўз тарихини, маданиятини, миллий
қадриятларини, миллий ғоя мазмун моҳиятини
ёшлар онгига сингдирилса, уларда қонун усту
ворлиги тушунчаси мустаҳкам ўрин олса, ёшла
римиз қандай қонун, фармон, қарор қабул қи
линаётганлигидан тўла ҳабардор бўлса, ўзимиз
учун мақсад қилиб қўйган адолатли, эркин жа
мият, фаровон ҳаёт барпо этиш мумкин.
Демак, бугунги ёш авлод ўз тарихини, мада
ниятини, миллий қадриятларини, тилини, дини
ни ва урф-одатларини, давлатимиз қонунлари
ни мукаммал билсагина, мустақилликнинг асл
моҳиятини чуқурроқ англаб етадилар.
Инсонга ёшлигидан сингдирилган мада
ний-маънавий қарашлар, ахлоқий қадриятлар,
анъаналар, диний-руҳий туйғулардан иборат. Бу
бўғинда у оиласи, қариндош-уруғлари, маҳал
ласи, миллати, юрти билан бирлигини, унинг
таркибий қисми эканлигини ҳис этади. Нати
жада, унинг онги ва қалбида миллий ғурур, ва
танпарварлик туйғуси шаклланади. Бу жараёнда
шахсда ҳақиқий фуқаролик позицияси шаклла
нади.
Дарҳақиқат, ҳар қандай ислоҳотнинг энг му-
ҳим самараси, аввало, халқнинг маънавий-руҳий
қарашларидаги янгиланиш жараёнлари, унинг
онгу тафаккурининг юксалиши, мамлакатда юз
98
99
бераётган ўзгаришлар унинг ҳаётига, тақдири
га дахлдор бўлганлигини чуқур ҳис қилиши ва
шундан хулоса чиқариши билан белгиланади.
Ушбу сўзлардан қўриниб турибдики, ёшларнинг
ижтимоий-сиёсий фаоллигини ошириш бугунги
кундаги энг долзарб вазифалардан биридир. Шу
мақсадда ҳар биримиз ушбу вазифалар амалга
оширилишида фаол фуқаролик позициямизни
кўрсатишимиз ҳамда Ўзбекистон Республикаси
нинг Биринчи Президенти Ислом Каримов то
монидан ёшларга қарата айтилган «Фарзандла
римиз, ёшларимиз бизнинг нафақат ишончимиз
ва келажагимиз, ёшларимиз бугунги ва эртанги
кунимизнинг ҳал қилувчи кучидир» [3]. сўзла
рини доимо ёдимизда сақлашимиз зарурдир.
Фуқаролик жамиятининг асосий мезонлари
дан бири бу фуқароларнинг юксак даражада
онг ва маданиятга эга бўлиши ҳисобланади. Шу
нуқтаи назардан қараганда, фуқаролик жамия
тида фаол, ташаббускор, ғайратли, фақат яра
тувчанлик, ижодкорлик руҳи ва кайфияти би
лан яшовчи шахсларга эътибор ва эҳтиёж катта
бўлади. Бундай юксак интеллектуал салоҳият
тафаккур эркинлигининг қай даражада шакл
ланиши билан узвий боғлиқ. Жамиятнинг ин
сон учун яратган реал иқтисодий қулайликлари
ва имкониятлари, юридик ҳақ-ҳуқуқлари, қа
рор топган ахлоқий ва маънавий муҳит унинг
тафаккури эркин, илғор ва юксак идеалларни
кўзлаши билан уйғунлашмоғи лозим. Олимла
римизнинг кузатишича, фуқароларнинг ижти
моий воқеликка янгича, мустақил ва эркин та
факкур асосида ёндашиши юқори кўрсаткичга
эга. Айни пайтда, психолог ва социологларнинг
нуқтаи назарича, янги шаклланаётган фуқаро
лик жамияти ривожи кўп жиҳатдан шахс онги,
характери ва дунёқарашини коррекциялаб бо
ришни талаб этмоқда.
Ҳозирга келиб, мамлакатимизда фуқаролик
жамияти, унга монанд давлат бошқаруви тизи
мини – демократияни қарор топтириш зару
рати ва масъулияти ҳар бир фуқаронинг юксак
маънавий салоҳиятининг, фалсафий тафаккур
тарзини янада шакллантириш вазифасини кўн
даланг қилиб қўйди.
Дарҳақиқат, одамзот ўз олдида турган вази
фаларни ҳал этишдан олдин ҳамма нарсани ақл
тарозисига қўймоғи, ўзи ташлайдиган амалий
қадамларнинг эҳтимолий натижаларини аввал
дан тахмин қилмоғи, назарда тутмоғи лозим.
Фуқаролик маданиятини юксалтиришда таълим
беқиёс ўрин тутади. Фуқаролик жамият асосла
ри шаклланаётган республикамизда, ёшлари
мизнинг фаолликни юксалтириш, уларда миллат,
халқ ва жамият олдидаги бурч ҳамда масъулияти
ни юракдан ҳис қилиш туйғуларини камол топ
тириш ҳамда уларнинг онгу шуурида мустаҳкам
ҳаётий позицияни, эътиқод ҳамда маслакни ша
кллантириш бугунги куннинг муҳим вазифала
ридан биридир. Шунинг учун ҳам бугунги кунда
таълим тизимининг барча босқичларида ёшлар
нинг интеллектуал салоҳиятини юксалтиришга
қаратилган дарс соатлари, ўқув курслари йўл
га қўйилган. Мазкур саъй-ҳаракатларни амал
га ошириш, эгаллаган билимларини амалиётда
қўллаш кўникмаларини мустаҳкамлаш, қолавер
100
101
са, бу борада фаол фуқаролик позициясига эга
бўлган ёшларни қўллаб-қувватлаш келажакда
натижалар келтиради. Зеро, замонавий таълим
нинг мақсади ҳар бир кишига ўз фаолияти учун
зарур бўлган янги билимларни олиш ва уларни
жамият ҳаётига татбиқ этиш имкониятини яра
тишдан иборатдир. Шу боис тарбиявий ва ўқув
ишлари шахснинг интеллектуал онг ва маданият
даражасини инсон, жамият, давлат манфаатла
рига жавоб берадиган энг муҳим принципларни
англаб етишга қадар оширишга йўналтирилиши
лозим. Айниқса, фуқаролик жамиятини барпо
қилишда фуқаро онги, маданияти, даҳлдорлик
ҳисси ва масъулиятини юксалтириш ҳамда та
комиллаштиришни ҳозирги талаб даражасида
йўлга қўйиш муҳим аҳамиятга эгадир. Албатта,
ёшлар фаолиятида ушбу зарурий масала ўзи
нинг долзарб жиҳатлари билан ажралиб туради
ва уларни самарали тарзда амалга ошириш учун
қуйидагиларга эътибор қаратиш лозим. Булар:
– мустақил фикрлайдиган, миллий ва уму
минсоний қадриятларга ҳурмат билан қарай
диган, ўзининг қатъий ҳаётий эътиқод ва қа
рашларига эга бўлган, миллий менталитетимизга
ёт зарарли таъсирларга қарши туришга қодир
ёшларни тарбиядаш;
– «оила – маҳалла – мактаб» тизими асо
сида ўзаро узвий боғланган ҳамкорликни йўлга
қўйиш;
– ёш авлод қалбида жамият олдида масъу
лият уйғотиш, иймон ва ирода тушунчаларини
мус таҳкамлаш;
– ёшларни Ватан равнақи, юрт тинчлиги,
халқ фаровонлигига эришишдек олий мақсад
лар руҳида тарбиялаш;
– ёшларнинг жамиятдан узилиб қолишига
асло йўл қўймаслик;
– ёшларимизнинг мустақил фикри ва дунё-
қараши шаклланишига кўмаклашиш, ҳаётда
ўз позицияси ва ёндашувини қатъий белгилаб
олишига ёрдамлашиш, уларни онгли ва билим
ли қилиб тарбиялаш, ён-атрофдаги воқеаларга
бепарво бўлмаслик, дахлдорлик туйғуси билан
яшашга ўргатиш;
– ёшларнинг ҳуқуқий онги ва маданиятини
юксалтиришга қаратилган чора-тадбирлар дас-
турини кенг кўламда амалга ошириш;
– ёшлар зарарли таъсирларга тушиб, ҳар хил
гуруҳларга қўшилиб қолмаслиги учун уларнинг
бўш вақтини мазмунли ташкил этиш, беш ташаб-
бус доирасида турли тадбирларни уюштириш;
– ёшларда тадбиркорлик фаолияти билан
шу ғулланиш учун қизиқиш ва рағбат уйғотиш;
– ёшлар манфаатларини ҳимоя қилиш мақ
садида тузилган фуқаролик жамияти институт
ларининг давлат аҳамиятига молик энг муҳим
қарорларни қабул қилишдаги роли ва таъсири
ни тубдан кучайтириш;
– ёшлар онгида демократик қадриятларни
мустаҳкамлаш, уларнинг сиёсий ва фуқаролик
фаоллигини ошириш, мамлакатда рўй бераётган
демократик ислоҳотларни самарали кечишида
ёшлар улушини кенгайтириш, уларнинг муам
моларини ечиш, соғлом қилиб вояга етказиш,
ҳаётда муносиб ўрин эгаллаб олишига кўмакла
шиш;
102
103
– фуқаролик жамият асослари шакллана
ётган республикамизда, ёшларимизнинг фаол
ликларини юксалтириш, уларда миллат, халқ
ва жамият олдидаги бурч ҳамда масъулиятини
юракдан ҳис қилиш туйғуларини камол топти
риш ҳамда уларнинг онгу шуурида мустаҳкам
ҳаётий позицияни, эътиқод ҳамда маслакни ша
кллантириш бугунги куннинг муҳим вазифала
ридан биридир.
Do'stlaringiz bilan baham: |