Article · December 020 citations reads 74 author: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

Фойдаланилган адабиётлар
1. 
Каримов И.А. Инсон, унинг ҳуқуқ ва 
эркинликлари – олий қадрият. 14-жилд. – Т.: 
Ўзбекистон, 2006.
2. 
Мирзиёев Ш.М. Халқимизнинг розили
­
ги бизнинг фаолиятимизга берилган энг олий 
баҳодир. – Т.: Ўзбекистон, 2018.
ЎЗБЕКИСТОН ТАРИХИ ДАВЛАТ 
МУЗЕЙИДА 
ПЕДАГОГИК АМАЛИЁТГА 
ДОИР ТАЖРИБАЛАРНИНГ ТАТБИҚ ЭТИШ 
ИСТИҚБОЛЛАРИ
Муниса МУХАМЕДОВА,
Камолиддин Беҳзод номидаги 
Миллий рассомлик ва дизайн институти
Санъатшунослик факультети
Музейшунослик кафедраси доценти,
тарих фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD)
Тарихий хотира – ҳар бир халқ, миллат 
ўзининг замон ва макондаги ўрнини, насл-
насабини, ўзлигини англаши, ўзининг ҳақиқий 
тарихини, маънавият ва маданияти жиҳатдан 
тутган ўрнини, унинг ривожига қўшган 
ҳиссасини, ўзининг миллий ифтихорини, 
ғурурини мустақил ва холисона англаб 
олишидир. Улуғ аллома ва мутуфаккирлар 
ижоди ва фаолиятларини ёритиш, уларни 
янада таъсирчан, эсда қоларли даражада акс 
эттириб беришни музейлар ўз олдига вазифа 
қилиб қўяди. Музейлар фаолиятида ана шу 
бой маънавий ва моддий бойликлар, маданий 
ёдгорликлар намойиши ва илмий таҳлили 
асосий ўринни эгаллайди. Музейда намойиш 
қилинаётган ҳар бир экспонат, хоҳ у қимматбаҳо 
метал ёки тошлардан ишланган бўлсин, хоҳ 
Амалий санъатнинг ёрқин намунаси бўлсин, ёки 
маънавий мероснинг бетакрор ёрқин қирралари 
бўлсин, у шу халқнинг ўтмиш ҳаёти, тафаккури, 

---

270
271
истеъдоди, иқтидоридан дарак беради.
Музейлар тарихий хотирани жонлаштириш 
омили бўлиб хизмат қилар экан, унда намойиш 
этилаётган материаллар ашёвий далил сифатида ўз 
даврига хос хусусиятларни акс эттирганлиги билан, 
ўша давр маданияти, санъатидан берадиган хабари 
билан жуда қимматлидир. Улар халқнинг юксак 
ривожланган маданияти, адабиёти, санъати ҳамда 
маънавий дунёқарашига асосланган хусусиятлари 
билан томошабин эътиборини қозонади. Унда 
бевосита шу буюмларда акс этган жозиба, сеҳр, 
геометрик аниқлик, кимёвий баркамоллик, 
қурилиш-архитектура иншоотларининг ўта аниқ 
ва пишиқ лойиҳаларига нисбатан инсон ақлини 
лол қолдирадиган бир таъсирини уйғотадики, 
бу унинг беихтиёр фахрланиш, қойил қолиш ва 
ундан ўрнак олиб янги санъат асарларини яратиш 
сари илҳом уйғотади.
Музейларнинг оммавий-ғоявий, таълимий 
иши коммуникациясининг муҳим элементини 
ташкил қилган ҳолда, камолотга етган, ижтимоий 
фаол шахсни шакллантиришга, уни ғоявий, 
аҳлоқий, эстетик тарбиялашга, билимдонлигини, 
ахборотлилигини 
чуқурлаштиришга 
йўнал-
тирилган.
Музейда ёш ташрифчилар кўпроқ эркинлик 
ва мустақилликни хуш кўради. Уларга қўл билан 
ушлаб кўриш ва экспонат билан мулоқотга айнан 
экспонат нусхалари, макетлари ёки муляжлари 
ўқувчилар учун хеч нарсага тенглашмайдиган 
ўқув материали хисобланади. Шунинг учун хам 
кўплаб музейлар ўз залларида болалар учун 
экспонатларнинг нусхаларини ясаб, уларга 
предметларни вазни, размери, шакли, ишлатиш 
усулини синаб кўришга имкон яратади. Ёки 
бўлмаса тарихий шахсларнинг кийимини ки йиб 
кўриш, ёки зодагон аёлнинг тақинчокларини 
тақиб кўриш, кулолчилик чархида V асрдаги 
кўзаларини ясаб кўриш ўқувчида катта таассурот 
уйғотади.
Ҳозирги 
кунда 
кўплаб 
хорижий 
му-
зейлар 
театрлаштирилган 
сахналардан 
фойдаланмоқдалар. Бу айниса тарих ва техника 
музейларида самарали натижа беради. Бу 
намойишлар бир гурух музей ходимларининг 
маълум бир даврни ўзида акс эттирувчи 
қахрамонлар образига кириши ёки бўлмаса 
экскурсоводларнинг мавзу бўйича либос кийиши 
билан намоён бўлади. Бу сахналар болаларни 
ўзига жалб қилиш билан бирга, айнан шу мавзуга 
катта қизиқиш уйғотади. Тарихга ихтисослашган 
музейларни турли лойиҳалар билан ишлаш 
имкони жуда кенг. Умуман олганда ҳозирги 
замонавий музейлар болалар билан ишлашнинг 
турли усулларини ишлаб чиқмоқдалар. Уларнинг 
сони ва масштаби жуда кенг бўлиб, хар бир музей 
ўзининг хусусияти ва фаолиятининг мазмун 
моҳиятидан келиб чиққан ҳолда иш тутиши 
лозим. Барча янги йўналишдаги лойиҳалар ва 
усуллар болаларни музейга нисбатан бўлган 
қизиқишини орттиради ва дунёқарашини 
шакллантиришда мухим аҳамият касб этади. 
Музей предмети томошабинларда қизиқиш 
эмоциясини, завқланиш, у ҳақида янада кўпроқ 
маълумот олишга ҳоҳишни орттиради. Агарда 
экспонат машғулот вақти фойдаланилса ва 

---

272
273
болалар уни ушлаб кўриб, ҳис қилиш имконига 
эга бўлсалар, уларнинг тушунишлари осонроқ 
бўлади ва музейнинг томошабинлари ортади. 
Экспонатлар боланинг эмоционал муҳити, 
интелекти, тафаккури, нутқининг ривожланиши 
учун турли машғулотларда қўлланилади.