|
Фойдаланилган адабиётлар
1.
Ўзбекистон Республикаси Президенти
Шавкат Мирзиёевнинг Бирлашган Миллатлар
Ташкилоти Бош Ассамблеясининг 72-сессияси
даги нутқини ўрганиш бўйича илмий-оммабоп
рисола. – Тошкент: Маънавият, 2017. – 119 б.
2.
Ўзбекистон Республикаси Президенти
Шавкат Мирзиёевнинг Бирлашган Миллатлар
Ташкилоти Бош Ассамблеясининг 75-сессияси
даги нутқи. 2020 йил 23 сентябрь. https://www.
gazeta.uz/oz/2020/09/23/bmt/
3.
Ўзбекистон Республикаси Президенти
нинг 2017 йил 13 сентябрдаги ПҚ-3271-сон
«Китоб маҳсулотларини нашр этиш ва тарқа
тиш тизимини ривожлантириш, китоб мутолаа
си ва китобхонлик маданиятини ошириш ҳамда
тарғиб қилиш бўйича комплекс чора-тадбирлар
дастури тўғрисида»ги Қарори. Қонун ҳужжат
лари маълумотлари миллий базаси. http://lex.
uz/docs/3338600
264
265
ФАОЛ ФУҚАРОЛИК ПОЗИЦИЯСИГА ЭГА ЁШ
АВЛОДНИ ТАРБИЯЛАШ АСОСЛАРИ
Н.Т. ҚОЛҚАНОВ,
Низомий номидаги ТДПУ
«Ўзбекистонда демократик жамият
қуриш назарияси ва амалиёти»
кафедраси мудири, с.ф.н., доцент
Ёшларда фаол фуқаролик позициясини
шакллантириш – ҳар бир болада ўз халқининг
тарихи, маънавий қадриятлари, ватанимизнинг
имкониятлари ва истиқболини билиш ва
қадрлаш, ундан фахрланиш, юрт тинчлиги,
Ватан равнақи ва халқ фаровонлиги учун
дахлдорликни ҳис қилиш, ўз ҳуқуқи билан
биргаликда бурч ва мажбуриятларини яхши
билиш ҳамда уларни тўлақонли амалга ошириш,
ҳар қандай ҳолатда ҳам миллий манфаатларни
ҳимоя қила олиш фазилатларини тарбиялаш
демакдир. Зеро, Ўзбекистон Республикаси
Биринчи
Президенти
Ислом
Каримов
таъкидлаганидек, «... барчамизнинг асосий
вазифамиз – ёшларимизнинг мустақил фикри
ва дунёқараши шаклланишига кўмаклашиш,
ҳаётда ўз позицияси ва ёндашувини қатъий
белгилаб олишига ёрдамлашиш, уларни онгли
ва билимли қилиб тарбиялаш, ён-атрофдаги
воқеаларга бепарво бўлмаслик, дахлдорлик
туйғуси билан яшашга ўргатишдан иборат» [1;
100-б].
Дарҳақиқат, ўзбеклар қадимдан лабзи ҳалол
лиги, одамийлиги билан бошқа халқлардан ажра
либ турган. Агар таъбир жоиз бўлса, ота-онани
эъзозлаш, ёши улуғлар, хасталар ва муҳтожлар
га ҳурмат ва мурувват кўрсатиш, оқар сувни,
атроф-муҳитни эҳтиётлаш, юқори даражадаги
савдо маданияти, диний ва дунёвий билимлар
уйғунлиги каби тушунчалар маданият даражаси
юқори бўлганлигига далолатдир. «Ҳалолликнинг
сотилгани – ўлгани» деб ёзган эди Ж.Санд.
Ҳалоллик тушунчаси одамийлик маданияти
нинг ажралмас қисмидир.
Уйи ёниб кетган ёлғончи тўғрисидаги афсо
нани бошланғич синфларда ҳаммамиз ўқиган
миз. Бугунги кунда жуда кўп ватандошларимиз
айнан ўша ёлғончига ўхшаб қолганлиги ачи
нарли ҳол бўлиб кўринади. Миллий қадрият ва
удумларимизга зид равишда ҳаттоки ота-она
га ёлғон сўзлаш одатий ҳолга айланган. Айрим
амалдор ходимлар эса ҳар қадамда ёлғон сўзла
шади. Ёлғон ваъда бериб вазиятдан чиқишга ха
ракат қилади. Улар нафақат умид билан келган
оддий фуқарога, балки, раҳбариятга ҳам ёлғон
маълумот беришади. Натижа эса бирор бир му
аммони ечиш ўрнига баландпарвоз маърузалар
билан ўз-ўзимизни хотиржам қилишга ўтамиз...
Энди қадим замонларда лабзи ҳалолликнинг
қадри қанчалар баланд бўлганлигини таъкидлаб
ўтишни жоиз деб ҳисоблашимизга асос бўла
диган бир ривоятни келтираман. Азим Тошкент
қадимдан савдогарлар макони бўлганлиги ҳам
мага маълум. Бир савдогар киши туялар карвони
билан Хитой мамлакатига бориб машҳур савдо
266
267
гарнинг олдига боради. У замонларда шартно
ма-контракт деган қоидалар бўлмаган, шу боис,
иккала савдогар оғзаки келишув тузади. Хитой
лик савдогар карвон билан келадиган вакилга у
айтган молларни (асосан нафис Хитой матола
ри, чой ва б.) зарур миқдорда бериб юборади.
Юборилган мол ўрнига албатта Хитойда эҳтиёж
катта бўлган бошқа моллар олиб келинар экан.
Бу муомалалар савдогарларнинг шахсий ишти
рокисиз, хизматкорлари ёки бошқа вакиллари
томонидан амалга оширилган.
Фикримизча, Хитойда фуқароларимизнинг
лабзи ҳалоллигига бўлган мустаҳкам ишонч ҳали
ҳозиргача сақланиб қолган бўлса ажаб эмас. Са
баби, савдо иши билан Хитойга бориб келувчи
айрим фуқаролар буни тасдиқлаши мумкин, бу
гунги кунда ҳам ҳеч қандай шартномасиз 15-20
минг долларли молларни ҳалол лабзга яъни, оғ
заки келишувга ишониб бериб юборишар экан.
Раҳматлик отам «қўлингдан келмайдиган
юмушни бажаришга ҳеч қачон ваъда берма»,
деб таъкидлар эдилар. Бу билан мўлжаллаган
иш амалга ошмаса, ишонч йўқолиши, лабзнинг
қадри тушиб кетиши, бебурд деган ном олишга
сабаб бўлишини эндиликда тушуниб етмоқда
ман.
Ёлғон сўзлаш гуноҳ эканлиги ҳадисларда ҳам
таъкидланади. Фақат ўрталарида низо бўлган
икки мусулмонни яраштириш учун ёлғон сўзла
са, гуноҳи кечирилади.
Сочлари оппоқ оқарган кексалар ҳам баъ
зан ёлғон сўзлаганини эшитиб ажабланиб ўйга
толиб қоламан. Бир куни автобусда кетаётсам,
ёнимда ўтирган кекса киши қўлидаги телефони
да қизига мен фалон жойга келиб қолдим, мана
ҳозир беш дақиқада етиб бораман, деб жавоб
берди. Ваҳоланки, у айтган манзилгача яна 10-
15 дақиқа йўл юриши зарур эди. У киши менинг
ёнимда 20 дақиқадан ортиқ йўл босди. Бир қа
рашда бу оддий ҳол-ку дейиш мумкин. Лекин у
киши ёлғон сўзлаб гуноҳкор бўлди.
Ёлғоннинг умри қисқа, дейди халқимиз. Не
ажабки, бугунги кунда ёлғон сўзлаш ўзаро суҳ
батларда, айниқса оилавий муносабатларда жуда
кўпайгани, сўз қадрининг тушиб кетгани бизни
ташвишлантирмоғи лозим.
Қачонки, ушбу маданиятимиз, миллий анъ
аналаримизга зид, миллий ғуруримизга иснод
келтирадиган ёлғон сўзлаш қусуридан тезроқ
воз кечишни тарғиб этиш вақти келмадимикин,
деган саволга жавоб берадиган тадбирларни
амалга оширмас эканмиз, миллий ғуруримиз ва
маданий-миллий қадриятларимизни асраб авай
лаймиз деб айта олмаймиз.
Хулоса қилиб айтганда, Ўзбекистон Давлат
телерадиокомпанияси, Рспублика Маънавият
ва маърифат маркази ва бошқа жамоатчилик
ташкилотлари билан ҳамкорликда «сўз қадри»,
«лабзи ҳалоллик», «сўз ва иш бирлиги», «лабзи
ҳалоллик – мардлик белгиси» каби мавзуларда
давра суҳбатлари, жонли мулоқотлар, таъсирчан
кўрсатув ва эшиттиришлар уюштириб борили
ши фаол фуқаролик позициясига эга ёш авлодни
тарбиялашда муҳим аҳамият касб этади. Зеро,
Президентимиз Шавкат Мирзиёев таъкидлаган
ларидек: «Ёшларимизнинг хаётий муаммолари
268
269
га янада кўпроқ эътибор қаратиш, уларга мос
бўлган замонавий иш ўринларини кўпайтириш,
эзгу интилиш ва ташаббуслари, инновацион ғо
яларини қўллаб-қувватлаш, ёш авлодимизнинг
ижтимоий-маиший шароитларини яхшилаш
бундан буён ҳам барча даражадаги давлат идо
раларининг энг асосий, хал килувчи вазифаси
булиб қолади»[2; 495-б.].
Do'stlaringiz bilan baham: |
