Arshi muhandislik-iqtisodiyot instituti

Keynsning likvidlikning afzal ko‘rilishi nazariyasi

Miqdoriy pul nazariyasida pulning sotib olish qobiliyati va baho darajasi muomaladagi pul miqdori bilan belgilanadi. Miqdoriy pul nazariyasining asoschisi fransuz iqtisodchisi J.Boden (1530 – 1596) hisoblanadi. Keyinchalik ushbu nazariyani ingliz iqtisodchilari D.Yum (1711 – 1776) va Dj.Mil (1773 – 1836), shuningdek fransuz Sh.Monteske (1689 – 1755) rivojlantirdi.
D.Yum Angliyaga XVI – XVII asrlarda Amerikadan katta hajmda nodir metallarning kiritilishi natijasida baholarni ortib ketishini kuzatib: ―pulning qiymatini uning miqdori belgilaydi‖ degan ta‘limotini ilgari suradi.
Miqdoriy pul nazariyasining dastlabki vakillari pulni faqat to‘lov vositasi sifatidagi vazifasiga e‘tibor qaratadi, ularning fikricha pul va tovar ayirboshlash jarayonida uchrashishi natijasida pulning qiymati aniqlanadi degan noto‘g‘ri g‘oyani ilgari suradilar. Shuningdek, ularning ta‘limotidagi ikkinchi kamchilik muomalaga chiqarilgan barcha pullar muomala jarayonida ishtirok etadii deya ishonishlaridir. Haqiqatda esa ob‘ektiv iqtisodiy qonunlar muomalaga zarur bo‘lgan pulning miqdorini aniqlaydi. Bu bilan ular pulning jamg‘arma, to‘lov vositasi kabi funksiyalarini e‘tibordan chetda qoldirishadi.
Aylanish tezligining aniqlovchilari Irving Fisher shuni isbotladiki, pulni aylanish tezligi iqtisodiy sub‘ektlarning transaksiya qilishi bilan bog‘liqligini ko‘rsatdi. Agar bitim qilinayotganda hisob kitob schyotlari ishlatilayotgan bo‘lsa va kredit kartochkalar, demak iqtisodiyotda ishlab chiqilgan tovar va xizmatlarga to‘lash uchun kamroq pul kerak bo‘ladi (Mi PxYga nisbatan)va aylanish tezligi (PxY)/M kattalashadi. Teskarisiga agar aholi sotib olganiga naqd to‘lasa yoki chek bilan o‘sha nominal daromad darajasida ko‘proq pul kerak bo‘ladi va aylanish tezligi pasayadi. Bunda Fisher taxmin qilgan ediki qisqa muddatda aylanish tezligini doimiy deb hisoblash mumkin chunki institutsional va texnologik faktorlar sekin o‘zgaradi. Tenglama shuni qayd qiladiki, bitimlar hajmi berilgan YaMM bo‘yicha qilinadiganlar PY pulga talab M^d ko‘rsatkichini aniqlaydi. Bundan Fisherning pul miqdorining asosiy xulosasi kelib chiqadi: pulga talab asosan daromadga bog‘liq va foizli stavka pulga bo‘lgan talabga ta‘sir ko‘rsatmaydi.

0.