Қarshi muҳandislik-iқtisodiyot instituti “Axborot texnologiyalari va matematik modellashtirish” kafedrasi assistenti J

Pascal dasturlashtirish tilida massiflar bilan ishlash 
Murakkab uzgaruvchilar bilan bitta identifikator yordamida bir necha uzgaruvchilarni e‘lon 
qilish mumkin. Uzgaruvchilarni bunday ko’rinishlariga massiflar deyiladi. 
Masalan ko’p hollarda 
b={ b
1
, b
2
, b
3
,… b
n
} yoki













nn
n
n
n
n
a
a
a
a
a
a
a
a
a
A
...
...
...
...
...
...
...
2
1
2
22
21
1
12
11
kabi vektor va matritsalar bilan иш 
kuriladi. 
Bu uzgaruvchilar Pascal tilida massiflar ko’rinishida e‘lon kilinadi. Massiflarni e‘lon qilishda 
array xizmatchi so’zidan foydalaniladi. 
const n=25; 
var 
b: array [1..n] of real; 
a: array[1..n, 1..n] of real; 
Massiflarni e‘lon qilish jarayonida kurinib turibdiki, bir xil uzgaruvchilar (yozuvlar) 
kaytarilishi 
uchramokda. Bu noqulayliklarni 
bartaraf etish 
Maqsadida Pascal 
tilida 
uzgaruvchilarning (massiflarning) turidegan tushuncha kiritiladi.
Masalan: 
type 
vec=array[1..n] of real; 
matr=array[1..n, 1..n] of real; 
var b,c: vec; 
x,y,z: matr; 
Uzgaruvchilarning turi yordamida foydalanuvchining uzi ham mustaqil ravishda yangi 
uzgaruvchilar turini kiritishi mumkin. 

---

113 
Massiflar bilan ishlashga quyidagi misolni keltiramiz. 
Misol: 
Quyidagi formula orqali A matritsaning elementlarini aniqlang: 
,
ln
3
3
j
i
j
i
a
ij



3
,
1

i
3
,
1

j
; 
program massiv(input,output); 
var a:array[1..3, 1..3] of real; 
i, j: integer; 
begin 
for i:=1 to 3 do
for j:=1 to 3 do
begin
a[i,j]:=ln(abs(i+j*j*j))/sqrt(i*i*i+j); 
writeln(‘a(‘, i, ’,’ ,j, ’)=’, a[i,j]); 
end; 
end.