Қarshi muҳandislik-iқtisodiyot instituti “Axborot texnologiyalari va matematik modellashtirish” kafedrasi assistenti J

Tayanch iboralar: 
Tizimli dasturlar, Amaliy dasturlar, Dasturlashtirish muhiti, Operatsion tizim, 
utilitlar, drayverlar, qobiq dasturlar 
 
Shaxsiy kompyuterlarning dasturli ta‘minoti 
 
Shaxsiy kompyuterning foydalanuvchi uchun қulay va samarador bўlishi unda қanday 
dasturiy ta‘minoti mavjudligi bilan aniқlanadi. Lekin dasturiy ta‘minotning қanday turlari 
foydalanuvchi uchun zarur bўlishi uning қaysi soxada faoliyat kўrsatishi bilan aniқlanadi.
Shaxsiy kompyuterning dasturiy ta‘minoti xususiy EҲM-larni қўllash samaradorligini oshirish, 
undan foydalanishni osonlashtirish va foydalanuvchilar dasturlarini tayyorlashning meҳnat sarfini 
kamaytirishi uchun mўljallangan dasturlar sistemasidan iborat. 
Shaxsiy kompyuter dasturlar ta‘minotining tўplami қuyidagi guruxlarga ajraladi: 

---

15 
1. Tizimli dasturlar 
2. Amaliy dasturlar 
3. Dasturlashtirish muhiti 
Kompyuterda har xil turdagi ma‘lumotlar saqlanadi. Ular bilan ishlash uchun biz har xil 
maxsus dasturlar bilan foydalanishimiz zarur, chunki kompyuter uzi hech qanaqa harakatlar 
bajarmaydi u faqat bizning buyruklarimizni va ko’rsatmalarimizni bajaradi. Buyruklar va 
ko’rsatmalar ketmaketligi esa dastur deb nomlanadi (dastur tushunchasi yuqoridagi mavzularda 
utilgan). Dasturlar 3 turga bulinadi:
1) 
Tizimli (tizim) dasturlar
. Tizimli dasturlar bu kompyuter ishini boshqaruvchi va har xil 
yordamchi amallarni bajaruvchi dasturlar.
Masalan: fayllar ustidan har xil amallar bajarish (kayta nomlash, yaratish, uchirish, 
nusxasini olish, xajmini o’zgartirish), diksni tozalash va tekshirish, kompyuterni sozlash ( tashki 
kurilmalar ishini boshqarish). Tizimli dasturlar ichida 4 dasturlar guruhlari ajratilib turadi. Bular: 
operatsion tizimlar (tizimlar), utilita dasturlar, drayver dasturlar va qobiq dasturlar.
2)