Қarshi muҳandislik-iқtisodiyot instituti “Axborot texnologiyalari va matematik modellashtirish” kafedrasi assistenti J

Shartli o’tish operatori 
SHartli o’tish 
operatori quyidagi umumiy ko’rinishdagi yozuvga ega: 
А)
if b1 then a1;
kiska yozilishi, 
В)
if b1 then a1 else a2
;
to’liq yozilishi 
Bu yerda b1- mantiqiy ifoda; a1 ,a2 -operatorlar. Operatorning a) ko’rinishdagi yozuvi agar 
mantiqiy ifoda TRUE kiymatga ega bo’lsa, a1 operatorni hisoblashni tashkil etadi, aks holda a1 
bajarilmaydigan shartli operatordan keyin turadigan operator bajariladi. b) ko’rinishda agar 
mantiqiy ifoda TRUE kiymatni qabul kilsa, unda a1 operator bajariladi, aks holda a2 operator 
bajariladi. Shuni takidlash kerakki ELSE operatoridan oldin “;” nuqta-vergul quyilmaydi. 
Masalan: 
if y>0 then d:=sqrt(y) else d:=y 
Ya‘ni u>0 bo’lsa, d=
у
bajariladi aks holda d=y bo’ladi. 
Case 
operatori dasturda tarmoqlanishni tashkil etib, bir necha operatorlar orasidan birini 
tanlash imkonini beradi. Uning umumiy ko’rinishi quyidagicha; 
case <
ifoda
> of 
<
operatorlar
> 
end 
Masalan: 
case i of 
2: x:=0; 
3: x:=a*x; 
100: x:=sin(x); 
end; 
a:=b; 
Agar i 3ga teng bo’lsa x:=a*x bajariladi va boshqarish A:=V operatorga utadi. 
Tarmoqlanuvchi strukturali algorimlarni dasturlash 
Tarmoqlanuvchi strukturali algorimlarni dasturlashtirishda shatrsiz o’tish va shartli o’tish 
operatorlaridan foydalaniladi. Tarmoqlanuvchi strukturali algoritmlarda biror bir shartga ko’ra 
algoritmning keyingi kadamlari quyilgan shartga ko’ra tarmoqlarga bulinib bajariladi. Yuqorida 
keltirilgan fikrlarni misolda ko’rib utamiz. 
Quyidagi funktsiyani hisoblash algoritmining blok-sxemasi va paskal tilidagi dasturini 
tuzamiz 

---

108 













lsa
bo
x
agar
bx
x
a
lsa
bo
x
agar
b
ax
lsa
bo
x
agar
x
b
atgx
y
'
0
'
1
0
'
1
cos
2
2
 
bu yerda а=3,8; b=3,4. 
Funktsiyani hisoblash algoritmining blok-sxemasi quyidagicha bo’ladi. 
1 
2 
5 
3
yo’q
yo’q
ha ha 
4
6
7 
8
9
10 
Функцияни хисоблаш алгоритм-нинг паскал 
тилидаги дастури куйидагича булади.