Aрхивни бошқариш тамойиллари

Aрхивни бошқариш тамойиллари
Мураккаб бошқарув архивнинг самарали ишлашига еришишнинг енг ишончли воситасидир. Бошқарувни илмий ташкил етиш ғоялари, тамойиллари ва усуллари нафақат замонавий иқтисодий ва ижтимоий амалиёт еҳтиёжлари, балки менежмент фанининг ривожланишининг умумий мантиқи билан ҳам белгиланади.
"Манаге" сўзи 19-асрда инглиз тилида ишлатилган ва сўзма-сўз таржимада бошқариш, таъсир қилиш, таъсир қилиш, алдаш, ташқарига чиқиш каби маъноларни англатади, лекин фақат 20-асрнинг иккинчи чорагида у замонавий маънога ега бўлади.
Менежмент - бу динамик ўзгарувчан бизнес муҳитида корхоналар ва ташкилотларнинг доимий ўзгариши ва ривожланишига қаратилган замонавий концептуал моделлар ва ўзига хос технологиялар тўплами.
"Менежмент" ва "менежмент" атамаларини бир хил маънода ишлатишингиз мумкин, гарчи улар иккита тадқиқот анъаналарининг ўзига хослиги билан боғлиқ семантик нуансларга ега - ғарбий ва русча.
Бошқарув турлари бошқарувнинг мўлжалланган ёки реал объекти билан белгиланади. Бундан ташқари, қуйидагилар мавжуд:
• техник ва технологик бошқарув тизимлари (жонсиз);
• технологик жараёнларни бошқаришнинг автоматлаштирилган тизимлари;
• биологик тизимлар (тирик);
• бошқарувнинг асосий субъекти ва объекти шахс бўлган ижтимоий тизимлар.
Aйнан шу, охирги бошқарув турига нисбатан менежмент атамаси қўлланилади.
Умумий бошқарув функциялари (биринчи марта француз Aнри Феёл (1841-1925) томонидан ишлаб чиқилган):
• меҳнатни ташкил етиш;
• башоратлилик;
• режалаштириш;
• мувофиқлаштириш;
• ходимлар билан ишлаш;
• маркетинг;
• ижтимоий муносабатлар;
• инновациялар.
Бугунги кунда умумий бошқарув функциялари қуйидагилардан иборат:
1) Ташкилот - мазмунли фаолият, мақсадларга еришиш жараёни сифатида ташкилот - вазифалар ва қўлланиладиган чора-тадбирлар, ҳаракатлар, қарорлар. Aрхивни бошқариш архивнинг директори ва бошқа йетакчи ходимлари томонидан ташкилий-маъмурий, иқтисодий, ижтимоий ва тарбиявий усуллар билан амалга оширилади.
Aрхивни бошқариш учун архив ишини ташкил етиш учун асосий меъёрий ҳужжатлар ишлаб чиқилади: архив ва унинг таркибий бўлинмалари тўғрисидаги низом, тузилма ва штат жадвали, даромадлар ва харажатлар сметалари, ходимларнинг лавозим йўриқномалари.
2) прогнозлаш - ҳодисаларнинг еҳтимолини аниқлаш тизими ва жараёни;
Мавжуд:
• илмий-техникавий прогнозлаш;
• иқтисодий прогнозлаш;
екологик прогнозлаш;
• сиёсий прогнозлаш.
3) Режалаштириш - архивнинг мақсади ва мақсадига мувофиқ ходимларнинг маълум бир даврдаги иш турлари ва ҳажмларини белгилаш. Aрхив йил учун қуйидаги режалаштириш ҳужжатларини тузади:
• архивларни ривожлантириш режаси;
• илмий-тадқиқот ва услубий ишлар режаси;
• илмий ва нашриёт ишлари режаси;
• илмий ва услубий ишланмаларни жорий етиш режаси;
• архивнинг режа-ҳисоботи;
• таркибий бўлинманинг иш режаси-ҳисоботи;
• ходимнинг иш режаси-ҳисоботи.
Фаолият йўналишларига, ходимлар сонига ва таркибий бўлинмаларнинг мавжудлигига қараб, режалаштириш ҳужжатларининг айрим турлари тузилмаслиги мумкин. Шу билан бирга, архив муайян фаолият соҳаларини ривожлантириш учун алоҳида режалар ишлаб чиқиши мумкин.
Режалаштириш архив томонидан еришилган натижаларни таҳлил қилиш, архив иши ва иш юритишни ривожлантиришнинг истиқболли режалари ва мавжуд ва прогноз қилинган молиявий, моддий ва меҳнат ресурсларидан келиб чиққан ҳолда алоҳида фаолият соҳалари учун дастурлар асосида мустақил равишда амалга оширилади. юқори даражадаги ҳокимиятларнинг тавсиялари ва кўрсатмаларини ҳисобга олган ҳолда ресурслар.
Aрхивда режалаштириш тузилмавий бўлинмалар ишининг режа-ҳисоботларининг режалаштириш қисмини ишлаб чиқишдан бошланади.
4) Мувофиқлаштириш - ишларни, вазифаларни тури, бажарувчиси, кўлами ва муддати бўйича ўзаро мувофиқлаштириш.
5) Ходимлар билан ишлаш - фаолиятни рағбатлантиришнинг турли усулларини ўрганиш, ходимларнинг психологик мотивацияси ва бошқалар.
6) Маркетинг - бу товарларга бўлган талабнинг ўзгаришини ўрганиш ёки талабни қондириш ва бу чора-тадбирларни амалга ошириш билан боғлиқ бўлган инсон фаолиятининг бир тури.
7) Жамоатчилик билан алоқалар - жамоатчилик билан алоқалар.
8) Инновация - корхонадаги, ташкилотдаги янгиликлар.
Бу функцияларнинг барчаси архивни ташкил қилишда қўлланилади.