Архегонийли ва гулли ўсимликлар бўйича амалий машғулотлар

Mavzuning maqsadi: Oilaga mansub o‘simliklarning anatomo-morfologik tuzilishini, ko‘payishini, turlar so-nini, tarqalishi va ekologiyasini, tizimda tutgan o‘rnini, muhim vakillarining ilmiy (lotincha) nomlarini va aha-miyatini o‘rganish.
Kerakli jihozlar: Gerbariy namunalari, o‘simliklar aniqlagichi, rasmlar, jadvallar, fiksatsiya qilingan gullar, mevalar, lupa, pintset, preproval nina va boshqalar.
Nazariy tushuncha: Bu oila 300 ga yaqin turkum va 3000 dan ortiqroq turdan iborat. Ular Yer sharining hamma qismida, ko‘proq shimoliy, qisman janubiy yarimsharning mo‘tadil (tog‘lik) hududlarida tarqal-gan. Ular asosan ko‘p yillik yoki bir, ikki yillik o‘t, ba`-zan chalabuta va buta o‘simliklaridir. Poyasi to‘g‘ri, ikki, ko‘p yillik vakilining bo‘yi 2-4 metrga yetadi. Barglari poyada navbatlashib, poyaning pastki qis-midagi barglari to‘p –to‘p bo‘lib joylashgan, bir necha marta patsimon, mayda bo‘laklarga bo‘lingan, butun barglar kam uchraydi. Ko‘pchilik turlarida bandining osti kengayib barg qinini hosil qiladi. Yon barglari bo‘lmaydi. To‘pguli oddiy yoki murakkab soyabon, ba`zan boshcha. Soyabon va soyabonchalarining tagida to‘pgulni o‘rab olgan bargchalari bo‘ladi. Gullari qo‘sh gulqo‘rg‘onli, to‘g‘ri, ikki jinsli, ba`zan bir jinsli, bir yoki ikki uylidir. Kosachabarglari 5 ta mayda tishsimon. Gultojibarglari 5 ta erkin o‘sgan. Changchi-lari 5ta, urug‘chisi 1ta, 2 ta mevabargli, tugunchasi ostki, ikki uyali. Mevasi ipsimon, meva bandi uchida osilib turuvchi qo‘sh pistacha.
Ahamiyati: Bu oila vakkillarining ko‘pchiligi ziravor o‘simliklar hisoblanadi. Ularning tarkibida efir moylar, smola, alkaloidlar uchraydi. Bular parfyume-riya, tibbiyot va oziq-ovqat sanoatida katta ahamiyatga ega.
Ishni bajarish tartibi va topshiriqlar:

1. 
   Gerbariy namunalaridan foydalanib, ziradoshlar oilasining sistematik belgilari bilan tanishib chiqing. Barg, poya, gul va meva tuzilishiga, bargning poyada joylanishiga, barg qini, poyadagi bo‘g‘im oraliqlarini kovak bo‘lishiga, oddiy va murakkab soyabon to‘pgul-larining tuzilishiga, soyabon va soyabonchalarda o‘ra-ma barglarning bo‘lish yoki bo‘lmasligiga e`tibor bering.
   
2. 
   Yuqorida keltirilgan belgilar asosida, aniqlagich yordamida ixtiyoringizga berilgan o‘simliklarni turkum va turlarini aniqlang.
   
3. 
   O‘rganilgan o‘simliklardan ayrimlarini umumiy ko‘rinishini al’bomingizga chizib oling. Gul formulasini tuzing.
   

Sabzi: * Ca₅Co₅A ₅G _{( )}