Архегонийли ва гулли ўсимликлар бўйича амалий машғулотлар

 
Efedra (Qizilcha)
Bu o‘simlik (9-rasm) Markaziy Osiyo sharoitida 
qumli, sho‘rlangan va har xil rangli tuproqlarda o‘sadi. 
Uning bo‘yi 120 sm, sershoxlangan. Shoxlarning bo‘-
g‘imlaridan qarama-qarshi joylashgan kichik bargcha-
lar chiqadi.
Efedra ikki uyli o‘simlik. Otalik qubbalari ingichka 
shoxlarning bo‘g‘imlarida 3-4 tadan bo‘lib joylashadi. 
Otalik qubbasi asosiy o‘qdan iborat bo‘lib, uning yuqori 
qismi 2 dan 8 tagacha bo‘lgan ikki-to‘rt o‘qli chang-
donlarga (mikrosporangiylarga) ega. O‘qdagi har qaysi 
otalik asosini bir-biri bilan qo‘shilib ketgan ikkita 
qarama-qarshi joylashgan bargcha o‘rab turadi. Ular 
mikrosporafillar deb ataladi.
“Onalik” qubbasi 2-4 tagacha bo‘lib, ular yosh shox-
larning yuqori barg qo‘ltiqlarida hosil bo‘ladi. Onalik 
qubbasining asosini bir nechta juft mevasiz tangacha-
simon barglar o‘rab turadi. Qubba o‘qi bitta urug‘kur-
takdan (megasporangiy) tashkil topgan. Urug‘-kurtak 
tashqi tomonidan integument bilan o‘ralgan, integu-
ment o‘z navbatida tashqi qalin va ichki yupqa qop-
lag‘ichdan iborat. Yupqa qoplag‘ich mikropila yo‘lini 
hosil qiladi. Urug‘kurtakning o‘rtasini nutsellus egal-
laydi va uning yuqori qismi bo‘shliqqa aylangan. Nut-
sellusda onalik gametofiti hosil bo‘lishi bilan, unda 
ikkita arxegoniy paydo bo‘ladi va ularning har biri 
bittadan tuxum hujayraga ega. Changdonlarda yetilgan 
changlar urug‘kurtakning mikropila yo‘liga kelib tu-
shishi natijasida urug‘kurtakdan mevaga o‘xshay-digan 
urug‘ paydo bo‘ladi. Urug‘kurtakning tashqi qoplag‘ichi 
urug‘ning sersuv qismga, ichki qoplag‘ichi qattiq 
po‘stiga aylanadi. 

---

39 
9-rasm
. 
Efedra.
 1-otaliq qubbali novda; 2-otalik qubbalarning uyumi; 
3-yakka holdagi otalik qubba; 4-onalik qubbali novda; 5,6-onalik 
qubbaning tashqi tuzilishi va uning bo‘yiga kesimi; 7-urug‘ning 
bo‘yiga kesimi va murtak.