|
Соҳибқироннинг иқтисодий сиѐсати замирида инсон, унинг
манфаати, фаровон ва тинч ҳаѐт кечириш ташвишлари ѐтади.
У
одамларга касб-ҳунар ўргатиш, уларни иш билан таъминлаш, тадбиркорлик
ва тижорат ишлари билан машғул бўлувчиларга етарли сармоя бериш,
ногиронларга уй-жойлар қуриб бериш йўл-йўриқларини баѐн қилади.
«Темур тузуклари»да қуйидагиларни ўқиш мумкин:
«Касб-ҳунар ва
маърифат аҳилларига салтанат корхоналаридан улуш берилсин, билагида
кучи бор фақир-мискинлар эса ўз аҳволи ва касбкорига қараб йўл
тутсинлар», «сармояси қўлидан кетиб қолган савдогарга ўз сармоясини
қайтадан тиклаб олиш учун хазинадан етарли миқдорда олтин берилсин»,
«кучи етмайдиган деҳқонларга экин-тикин учун уруғлик ва асбоб-ускуналар
тайѐрлаб берилсин», «фуқаролардан уй-жойи бузилиб тузатишга қурби
етмаганларга керакли нарсаларни етказиб бериб, уларга ѐрдам берилсин»
8
.
Соҳибқироннинг юқоридаги иқтисодий қоидалари бозор иқтисодиѐтини
шакллантириш, янгича иқтисодий тарбияни йўлга қўйиш ишларида биз
учун муҳим йўлланма, тарихий йўл-йўриқ бўлиб хизмат қилади.
Айниқса, касб-ҳунар ўрганиш, ѐшларни тарбиялашда маънавият ва
маърифат ишларини ривожлантириш каби масалалар мамлакатимизда
амалга оширилаѐтган миллий дастурда ўз ифодасини топмоқда.
Мирзо Улуғбек Муҳаммад Тарағай (1394-1449)
подшолик,
олимлик ва мутафаккирлик фаолиятида улуғ бобоси Амир Темур
васиятлари ва унинг кўрсатмаларига тўла асосланган. Унинг 40 йиллик
ҳукмронлиги даврида мамлакатда барқарорлик, тинчлик, ҳамжиҳатлик,
иқтисодий равнақ, катта ижодкорлик ҳукм сурган.
Улуғбек (Муҳаммад Тарағай)
[1394.22.3, Султония ш., Эрон
Озарбайжони – 1449. 27.10, Самарқанд] – буюк ўзбек астрономи ва
математиги, давлат арбоби.
Улуғбек фан ва маданият тарихида сўнмас из қолдирилган
Улуғбекнинг илмий мероси унинг «Зиж» китобидир. Шу билан бир қаторда
меҳнат, иқтисодиѐт бўйича ҳам кўплаб тахсинга сазовор ўгитлар қолдирган.
Улуғбек сиймоси Пулково расадхонаси, Москва университети
конференцзалларида дунѐдаги машҳур олимларнинг портретлари қаторидан
жой олган. Самарқандда Улуғбекнинг мемориал музейи ташкил этилган.
Тошкентда Ўзбекистон миллий университети, туман, планетарий, кўча,
маҳалла, метро станцияси, истироҳат боғи, шаҳарча Улуғбек номи билан
аталади. Фарғона педагогика университети, Самарқанд архитектура-
қурилиш институти, Китоб халқаро кенглик станцияси, қишлоқ, мактаб ва
бошқаларга Улуғбек номи берилган.
Қадимги Шарқнинг иқтисодий фикри[tahrir]
Асосий мақола: қадимги Шарқнинг иқтисодий фикри
Қадимги Шарқнинг иқтисодий тафаккури асосан диний шаклга ега
бўлиб, ижтимоий ва сиѐсий муаммоларни ҳал етишга бўйсундирилган. Ўша
даврдаги иқтисодий асарларда умуман иқтисодиѐт муаммолари илмий
таҳлилнинг предмети бўлиб қолмади. Шу билан бирга хўжалик ишларида
давлат бошқаруви ва фуқароларнинг хўжалик фаолиятини назорат қилиш
бўйича тавсиялар мавжуд еди[1].
Антик даврдаги иқтисодий фикр[tahrir / таҳрирлаш коди]
Асосий мақола: антик давр иқтисодий фикри
Антик
давр
иқтисодий
тафаккури
асосан
қадимги
юнон
мутафаккирлари: Ксенофон, Платон, Аристотелнинг ерамиздан аввалги В—
ИВ асрлардаги асарларида ўз аксини топган бўлиб, у биринчи marta
иқтисодий ҳодисаларни илмий таҳлил қилишга бўйсундириб, жамият
тараққиѐти қонуниятларини аниқлашга ҳаракат қилган[2].
Қадимги Юнонистон мутафаккирлари нафақат енг қийин иқтисодий
саволларни ўртага ташладилар, балки уларга ўз жавобларини ҳам бердилар.
Улар "иқтисодиѐт" ва ундан олинган "иқтисодиѐт" атамасини киритдилар.
Иқтисодиѐт сизнинг иқтисодиѐтингизни бойитадиган фан сифатида
тушунилди. Шунингдек, улар меҳнат тақсимоти ғоясини илгари сурдилар,
товарлар ўртасидаги тенгликнинг асоси уларни таққослаб бўладиган
умумий нарса еканлигини, биринчи marta оддий товар муомаласи билан пул
муомаласини капитал сифатида фарқлашни таклиф қилдилар. Қадимги
Юнонистон мутафаккирларининг иқтисодий кашфиѐтлари иқтисодий
fanning янада ривожланишига ѐрдам берди[3].
Ўрта асрлардаги иқтисодий тафаккур[tahrir / таҳрирлаш коди]
Асосий мақола: Ўрта асрлардаги иқтисодий тафаккур
Thomas Aquinas [/cоде tahrir tahrir]
Tomas Аквинас (1225-1274) италян илоҳиѐтчиси ва иқтисодчиси
бўлган. У Кöлн ва Парижда о "ргатган, ва католик олимлар бир гуруҳ қисми
еди, мактаб сифатида танилган, фалсафий ва илмий мунозаралар учун
илоҳиѐт ташқарида уларнинг саволларини ко" чиб ким. "Summa
Тҳеологиcа" рисоласида у ижтимоий тартибни такрор ишлаб чиқариш учун
зарур деб ҳисоблаган адолатли нарх тушунчасини кўриб чиқади. Кўп
жиҳатдан, бу концепция узоқ муддатли мувозанатнинг замонавий
концепциясига ўхшайди, ишлаб чиқариш харажатларини қоплаш учун
адолатли нарх етарли еди, шу жумладан ишчи ва унинг оиласини сақлаш.
Tomas Aquinas сотувчиларнинг нархларни кўтариш учун ахлоқсиз
еканлигини таъкидлади, чунки харидорлар маҳсулотга еҳтиѐж сезишади.
Юҳанно Дунс Скот[tahrir / tahrir коди]
Ибн Хальдун
Do'stlaringiz bilan baham: |
