Arab adabiyotida ilk realizm davri. Suriya-Amerika adabiy maktabining yuzaga kelishi va faoliyati

Arab adabiyotida ilk realizm davri.

Suriya-Amerika adabiy maktabining yuzaga kelishi va faoliyati.

• Suriya-Amerika adabiy maktabi Turli-tuman xalqaro aloqalar kengayayotgan hozirgi vaqtda bunday so‘z birikmasi bizga g‘alati tuyulmaydi. Lekin asr boshida ar-Rayhoniy ilk asarlarini e’lon qilgan chog‘larda Yevropa kitobxoniga bu hayratomuz tuyulgan bo‘lsa ajab emas. Chunki arab olami bilan hali ko‘pchilik tanish bo‘lmagan bu vaqtda Kiplingning «G‘arb bu-G‘arb, Sharq bu-Sharq» degan so‘zlari hammaga ma’lum edi. Sharq va G‘arbning bu sintezi tabiatini tushinish uchun tarixga murojaat qilish zarur.  XVI asrdan buyon Turkiya imperiyasining viloyati bo‘lib kelgan Suriya XIX asrda rivojlangan mamlakatlar manfaati doirasiga tushib qoladi.

• Misr, Fransiya, Braziliya, AQShga ommaviy emigratsiya boshlandi. Amerikada, qisman Nyu–Yorkda arab muhojirlarining kattagina koloniyalari vujudga keldi, u yerda o‘ziga xos siyosiy va madaniy hayot tashkil topdi, turli xayriya va adabiy jamiyatlar paydo bo‘ldi, ko‘p sonli arabcha, inglizcha gazeta va jurnallar chop etildi. Bu yerda ular vatandagidan arzon, poligrafik sifati yuqori bo‘lar, eng muhimi - senzura yo‘q edi. O‘ziga xos «Suriya-Amerika adabiy maktabi»ning yuzaga kelishi uchun qulay sharoit tug‘ildi. Amerikadagi barcha adiblar Jubron Xalil Jubron boshchiligidagi «Ar-Rabitu al-qalamiya» («Qalam uyushmasi») adabiy to‘garagi va Abdulmasih al Haddod muharrir bo‘lgan «as-Soyih» («Sayyoh») jurnali atrofiga uyushdilar.

   Jubron Xalil Jubron, Amin ar-Rayhoniy, Mixail Nuayme, Abu Madiy, Nasib Arida, Nodira Haddad, Abdulmasih al Haddod, Rashid Ayyub, Amin Mushrok va boshqalar ana shu guruh a’zolari edilar. Ulardan uchtasi M. Nuayme, N. Arida, A. Haddod Falastindagi rus maktabida ta’lim olganlar. Ularning qarashlari ma’lum darajada rus adabiyoti ta’sirida shakllangan edi. Amerikadagi o‘ziga xos adabiy maktabni birinchi avlod arab muhojirlari emas, uch madaniyat-Amerika, Yevropa va arab madaniyatlari ta’sirida shakllangan ikkinchi avlod yaratdi.