Қарақалақпақ мәмлекетлик университети Қ. Пахратдинов ТҮркий филологияғА

Алидиң «Қысса-и Юсуф» шығармасы. Алидиң «Қысса и Юсуф» (ямаса «Юсуф ҳәм Зулейха») поэмасы түркий тилинде жазылған биринши поэтикалық шығарма болып есапланады. Юсуф ҳәм Зулейха ҳаққындағы диний-эпикалық сюжетти Али қайта ислеген.
«Қысса-и Юсуф» шығармасының жазылған анық ўақты ҳәм орны белгисиз. Татар әдебиятшысы Дж.Алмаз бул естеликтиң он бир нусқасын изертлеген, оларда шығарманың дөретилген ўақты ҳәр қыйлы көрсетилген: бир нусқаларда 1212-жылы; басқа биреўлеринде – 1233-жылы. «Қысса-и Юсуф» биринши рет 1839-жылы Казаньда басылып шықты.
Сайф Сарайийдиң «Гүлистан бит түркий» шығармасы. XIV әсирдиң шайыры Сайф Сарайийдиң «Гүлистан бит түркий» шығармасы парсы әдебиятының классиги Саадий Шеразийдиң (1321–1396) парсы тилинде жазған «Гүлистан» атлы белгили поэмасының түркий тилине (қыпшақ-оғуз тилине) аўдармасы болып есапланады. Бул аўдарма шама менен 1390-1391-жыллары Египетте жазылған.
Шығарманың жалғыз қолжазба нусқасы ҳәзирги ўақытта Голландияда Лейден университетиниң китапханасында сақланады. Бул қолжазбаның қашан, қайсы жерде ҳәм ким тәрепинен көширилгени белгисиз. Шығарманың Лейден нусқасы XIX әсирдиң ақырларында белгили болса да, оны изертлеў ҳәм баспадан шығарыў XX әсирдиң орталарында әмелге асырылған. Бул қолжазбаның фотонусқасын биринши рет 1954-жылы медицина тарийхшысы проф.Фариддин Нафиз Узлук бастырып шығарған: Uzluk F.N. Seyfi Seraji Gulistan tercümesi. Ankara, 1954.
«Оғузнама». Бул шығарманың авторы белгисиз. Айырым изертлеўшилердиң пикиринше, «Оғузнама» XIII әсирдиң ақырлары XIV әсирдиң басларында Қытайдағы Турфанда жазылған. Бул естеликте Оғуз қағанның өмири, әскерий атланыслары, хызметлери баянланған.
Шығарманың ески уйғур жазыўында көширилген бурынғы нусқаларының бири ҳәзир Париждеги Миллий китапханада сақланады. Бул нусқа шама менен XV әсирде Жетисуў территориясында көширилген. Көшириўшиниң ким екени белгисиз. Шығарманың уйғурша варианты А.М.Щербак тәрепинен кеңирек изертленди: Щербак А.М. Оғуз-наме. Мухаббат-наме. Памятники древнеуйгурской и староузбекской письменности. М., 1959.
Шығарманың араб жазыўында көширилген еки нусқасы Өзбекстан Илимлер академиясының Шығыстаныў институтында сақланады.