Ҳар бир сўзда яширин тарих барча тарихий исмлар ва жойларнинг номлари

Юнусобод Оқтепаси. Бу кўҳна обида Тошкентнинг ўтмишига оид ёдгорликлардан бири ҳисобланади. V асрда бу ерда ўз даврига монанд қалъа – шаҳар қад ростлаган. У асосан пахса ва хом ғиштдан тикланган. Деворлари сопол плиталар билан безатилган. Марказий қароргоҳ, мудофаа иншоотлари ва ҳарбий мезаналар воситасида мустаҳкамланиб, теварак атрофи сув тўлдирилган хандақлар билан ўраб олинган. Шаҳарчада ҳунармандчилик, меъморчилик ва боғдорчилик ривожланган. Аҳолининг аксарият қисми меҳнат ва жанг қуроллари ишлаб чиқариш, ҳамда савдо-сотиқ билан шуғулланган.
Ёдгорликни қазиш ишлари Иккинчи жаҳон уруш йилларидаёқ бошланган. Бу тарихий ёдгорлик қадимги Чочнинг илгари маълум бўлмаган саҳифаларини очиб берди. Қазишмалар пайтида Чочнинг илк ўрта асрларга оид турли моддий-маданий буюмлари, металлдан ишланган меҳнат қуроллари ва қурол-аслахалар, шиша ва сопол идиш - товоқлар, безаклар, ўйинчоқлар ҳамда тангалар топилган.
Арк пештоқи ва минора панжарасини безаб турган архитектура деталлари – сопол кунгуралари, нақшинкор безак парчалари ҳам топилган. Танга­лар, кучли ёнғин изларига қараганда арк VIII аср чорагида араб халифалигининг Чочга қилган истилоси вақтида вайрон бўлган. Арк атрофидаги қишлоқ азалдан мудофаа деворлари билан ўралмаганлиги учун шаҳарга айланиб улгурмасдан ҳалокатга учраган. Шаҳар харобалари ўрнида ҳаёт VIII асрнинг иккинчи ярмида қайта жонланган. IX-XII асрларда у Бинкат вилоятининг мустаҳамланмаган қишлоқларидан бири бўлиб, мўғул босқини туфайли XIII асрда инқирозга учраган.
Кейинги юз йилликларда эса, табиий кучлар таъсирида батамом нураб, ўн икки тепаликлардан иборат харобаларга айланади. Шунга қарамай, ўз тарихий-маданий аҳамиятини йўқотмайди. Зеро, Оқтепа ва ундан топилган қазилма ёдгорликларнинг қадр-қимматини ҳеч қандай бойликка тенглаштириб бўлмайди.
Мустабид тузум кулфатидан Оқтепа ҳам бебаҳра қолмади. Уни табиий сақлаб қолишга ҳеч қандай эътибор берилмади. 1966 йилда Тошкент зилзиласидан кейин унга тегишли майдоннинг бир чеккаси шаҳар чиқиндихонасига айлантирилди. Рост, бу ёдгорликни сақлаб қолишга бир-икки уриниш ҳам бўлди. Тегишли қарор қабул қилиниб, зарур чора-тадбирлар белгиланди. Чунончи, Тошкентнинг 2000 йиллик юбилейи муносабати билан у юбилей иншоотлари сирасига киритилди. Таассуфки, эзгу мақсадлар йўлида бошланган иш ўлда-жўлда қолиб кетди. Ҳозирги пайтда «Олтин Мерос» халқаро хайрия жамғармаси Тошкент шаҳар бўлими томонидан ёдгорлик атрофида ободонлаштириш, қадимий Ҳасанариқни тиклаш, айланма ва сўқмоқ йўлларни қуриш, ахлатхоналарни йўқотиш каби бир канча ишлар амалга оширилиб, бу кўҳна замин тупроғида мевазор боғлар яратила бошланди.